Şahbuz dağlarının alyanaq gözəli - Kükü alması
24-10-2021 [10:07]
Əli Cabbarov
Şahbuz rayonu, Kükü kənd sakini
***
Naxçıvan öz üstün keyfiyyətli yerli məhsulları ilə həmişə seçilmişdir. Bu torpaqdan min bir zəhmətlə yetişdirilib süfrələrin bəzəyinə çevrilən Sədərəyin üzümü, Şərurun şaftalısı, Ordubadın əriyi, limonu, Nehrəmin bal kimi qarpızı, dadlı qovurması, ağappaq pendiri, Şahbuzun ağızda dondurma kimi əriyən cəvizi, konfet kimi dadlı Kükü alması və çox sayda təkcə adı ilə deyil, keyfiyyəti ilə də tanınmış yerli məhsulları təkcə Naxçıvanda deyil onun hüdudlarından kənarda da yaxşı tanınır. Bu yazımızda Şahbuz dağlarının, Dərələyizin güneyində, əsrarəngiz təbiətli Kükü kəndində yetişdirilən almanın dadından-tamından danışacağıq.
Alma özünün dadı-tamı, mineral-vitamin tərkibi, elə gözəlliyi ilə də seçilən meyvə olub türk xalqlarının süfrəsində ənənəvi yer tutmuşdur.
Xatırlasanız, nağıllarda da insanları gözəl və gənc göstərən sehrli almalar haqqında bəhs olunur. Bu, bəlkə də müasir diyet reseptlərinin olmadığı bir vaxtda almanın əhəmiyyətini göstərmək üçün ən yaxşı həkim məsləhəti idi. Amma, deyilənə görə, məşhur İbn Sina da öz əsərlərində almanın müalicəvi xüsusiyyətlərindən bəhs etmişdi. Vətəni Yaxın Şərq kimi tanınan bu qiymətli meyvənin hələ iki min il əvvəl 25 sortu məlum idi. Müasir dünyada isə alma deyəndə çox şeylər yada düşür: Troya müharibəsi, Nyutonun məşhur ümumdünya cazibə qanunu, “Apple” firmasının ağıllı cihazları, ingilis dilindəki “göz bəbəyi” ifadəsi və daha nələr alma ilə tanınır. Amerikanın iqtisadi cəhətdən “göz bəbəyi” sayılan Nyu-York şəhərinə verilən “Böyük Alma” simvolik adı da təsadüfi deyil. Öz dadlı almaları ilə yaxşı tanınan Şahbuz rayonunun Kükü kəndinə səfər edib, buradakı bağlarda yetişdirilən alma sortlarının dadı ilə yerindəcə tanış olsanız bu qızıl payız günündə bir səbət alma boğçası da sizin olar.
Kükü kəndi dəniz səviyyəsindən təqribən 1800-2000 metr yüksəklikdə, dağlar arasında, bol sulu, yay ayları günəşli, həm də sərin keçən bir yerdədir. Elə əsl alma da sərin havanı sevən meyvədir. Ağacın yeri münbit, bol şirin sulu və günəşli olmalıdır ki, istədiyiniz dad və keyfiyyətli məhsulu əldə edə biləsiniz.
Kükü ziyalıları, alimləri ilə də ölkə səviyyəsində tanınan kənddir. Kənd sakinlərinin əsas məşğuliyyətləri arasında heyvandarlıq, arıçılıq və əlbəttə ki, bağçılıq mühüm yer tutur. Kənddə alma haqqında danışanda hər kəs həvəslə həmsöhbət olur. Deyirlər ki, daim gənc görünmək, sağlam və gümrah olmaq baxımından davamlı alma yeməyin mühüm əhəmiyyəti vardır.
Həkimlərin məsləhətinə görə isə alma öz mineral və vitamin tərkibinə, onların universallığına görə, demək olar ki, bütün meyvələri üstələyir. Almada mövcud olan fosfor, kalsium, maqnezium, dəmir, sink, selen, manqanla bərabər, B1, B2, PP, B5, B9, Provitamin A və E vitaminləri vardır. Onun tərkibində A vitamini portağaldan 50 faiz çoxdur. Bəzi sıra alma sortlarındakı C vitamini isə portağaldakından on dəfə artıqdır. Almadakı B vitamini ürək-damar, əsəb və həzm sisteminə faydalıdır. Həkimlər almanı yod çatışmazlığı olanlara da məsləhət görürlər. Alma özünün yod zənginliynə görə təkcə dəniz məhsullarından geri qalır. Xalq arasında “zob” xəstəliyi kimi tanınan və geniş yayılmış qalxanabənzər vəzin böyüməsinə qarşı faydalı olan yod mineralları almanın toxumlarında xeyli miqdardadır. Ona görə də saf almanı toxumları ilə bərabər yemək məsləhətdir. Bütün bunlarla bərabər, insan orqanizmində qanazlığına səbəb olan dəmir çatışmazlığı zamanı həkimlərin ən yaxşı resepti yenə də almadır. Qan azlığına qarşı səhər tezdən yeməkdən əvvəl alma yemək ən yaxşı təbii vasitələrdən biri hesab olunur. Axşam yatmazdan qabaq yeyilən bir alma isə yuxunu şirinləşdirir. Tərkibindəki üzvi turşular və az kalorili olması diyet saxlayanlara çox kömək edir. Oturaq iş görənlərə, arıqlamaq istəyənlərə də alma yemək məsləhət bilinir. Almanı dişləyib yemək dişlərin dibini təmizləyir, diş ətini gücləndirir, nəfəsi təravətləndirir. Almadakı qanyaradıcı elementlər zehni işlə məşğul olanlar üçün də çox faydalıdır.
Tibb elmi onu da deyir ki, alma infarktdan sonrakı müalicə dövrü üçün də məsləhətlidir. Almanın bağırsaqlarda və qaraciyərdə şişli hüceyrələrin çoxalmasının qarşısını aldığı da elmə məlumdur. Bütün bu göstərilən faydalı nəticələr isə yalnız almanı qabığı ilə bərabər yedikdə mümkündür. Ona görə də almanın qabığının soyularaq yeyilməsi məsləhət deyil. Beləliklə, gündə 1-3 alma yeməklə orqanizmin polivitamin və minerallara olan ehtiyacını ödəmək olar. Bu həm də dərmanlarla müqayisədə çox ucuz başa gəlir.
...Küküdə geniş alma bağı olan kənd sakinləri çoxdur. Hazırda kənddə yaşayan 400-ə yaxın ailə təsərrüfatının, demək olar ki, hamısında alma bağı vardır. Bir sıra iri bağ sahibləri ildə 3-5 ton yüksək keyfiyyətli alma məhsulu tədarük edirlər. Məhsulun satış problemi də yoxdur.
Naxçıvanda yaradılmış geniş soyuducu anbar şəbəkəsi bağ sahiblərinin məhsulunu sərfəli qiymətlərlə satışına dəstək verir. Küküdə hələ təqribən 40-45 il bundan əvvəl salınmış 72 hektarlıq alma bağının məhsulu o dövrdə bütün muxtar respublikada və onun hüdudlarından kənarda yaxşı tanınmışdı. Hazırda isə torpağın kəndlinin ixtiyarına verilməsi ilə bu qiymətli meyvəyə olan maraq daha da artmışdır. Kənddə mövsümün bərəkətli çağında hər evin ən azı bir ton alma məhsulu olur. Ağ-qırmızı “Palmet”, “Qızıləhmədi”, “Şafran”, ağ-qırmızı “Belflor”, “Banan”, “Qarpız”, “Toz” və sair sortlar yerli şəraitə yaxşı uyğunlaşan, heç bir kimyəvi dərmanlamaya ehtiyac duymadan bol məhsul verən alma ağaclarıdır. Kənddə suyun bol olması, məhsulun maya dəyərinin də çox az olması onu iqtisadi cəhətdən sərfəli edir.
Alma-almaya bənzər. Amma kükülülərə görə, bənzərsiz bir alma var ki, o da yetişdiyi torpağın sahiblərini hər il bolluca məhsulla sevindirən, onun şöhrətini Naxçıvanın hər yerinə yayan bir almadır. O, günəşlə doyunca baxışaraq al yanağını səbirlə qızardan, Gurbulağın suyundan içib Qanlıgölün xəfif mehindən yarpağına sığal çəkən saf Kükü almasıdır.
Mia.az
Bu dövlət qurumlarına məxsus maşınlar hərraca çıxarıldı - SİYAHI
Beş kollecin direktoru dəyişib
Prezident İlham Əliyev sərəncam imzalayıb
Sabah yağış yağacaq
Xalq artistinin dəbdəbəli bağ evi... - VİDEO
General Əli Nağıyev DTX-nin Akademiyasında: "Ayıq-sayıq olmalı..." - VİDEO, FOTOLAR
Hikmət Sabirabadlının dostunun oğlu haqda qərar verildi - “Qanuni oğru” isə deport olunacaq
Sabirabad sakini Kürdə boğulub
Azərbaycan nefti ucuzlaşdı
Bu gün Azərbaycanda Aşuradır
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Zaur Mikayılov sabiq icra başçısının qızı ilə anlaşıb
ÖLKƏ LİDERLƏRİ XANKƏNDİDƏ: 17-ci Zirvə görüşündə mühüm mesajlar verildi - ÇIXIŞLAR + VİDEO (YENİLƏNİB)
SOCAR-da daha bir təyinat - FOTO
İran prezidentinin Xankəndinə səfəri başa çatıb - FOTO (Yeniləniib)
Şuşada İlham Əliyevin adından Zirvə görüşünün iştirakçılarının şərəfinə rəsmi nahar verilib - FOTO
"Başakşehir" qapıçısının müqaviləsini uzadıb
Türkiyədə 180 siyasi partiya var - Ən çox üzvü olanla ən az üzvü olan təşkilatın adı açıqlanlıb
Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri başa çatıb
"Fənərbağça" bu oyunçu ilə müqaviləni uzadıb
DEPUTATLAR DAHA 15 MƏSƏLƏNİ MÜZAKİRƏYƏ ÇIXARACAQ - Siyahı
"Milan" yarımmüdafiəçi transfer edib
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 5 günlük məzənnəni açıqladı
Sadır Japarovun Azərbaycana səfəri başa çatıb
Osayi-Samuel "Birmingem Siti"yə transfer olub
Fatih Terimin yerinə məşhur məşqçi gətirilib
"Beşiktaş"ın Avstriya heyəti açıqlanıb
"Atletik Bilbao" Niko Uilyams ilə müqavilə uzadıb
"Liverpul" vəfat edən futbolçusu ilə bağlı məlumat yayıb
Super Liqanın püşkü atıldı - Derbi oyunları nə vaxt oynanılacaq?
"Yuventus" Conatan Davidi transfer edib
Şair Məmməd İsmayıl xəstəxanaya yerləşdirilib
İtkin düşən 3 hərbçi Kəlbəcərdə dəfn edildi - FOTOLAR (Yenilənib)
Ölkə başçıları Xankəndidə çay sürfəsi arxasında - VİDEO, FOTOLAR
“Moody’s" Azərbaycanın kredit reytinqini yüksəldib - Açıqlama
Qəzza zolağında savaş: 37 fələstinli həlak olub
Milli Məclisin növbəti iclası iyulun 8-də olacaq
Ermənilər Bakıda hakim qarşısında - Zərərçəkənlər ifadə verirlər
Şuşa İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının turizm paytaxtı seçilib
Şəxsiyyət vəsiqəsində dəyişiklik təsdiqləndi - Yaşayış yeri və...
Əmlakla bağlı yeni qanun qəbul olunub
Türkiyənin 32,5 faizi heç bir partiyaya inanmır - SORĞU