20-09-2017 [10:31]
Məhəmməd Talıblı
Bu gün "Əsrin kontrakı”nın imzalanmasından 23 il keçir. Lakin bu kontraktın davamı olaraq 6 gün öncə növbəti bir saziş imzalandı.
Ölkə iqtisadiyyatını silkələyən böhran, xarici borcun artma dinamikası, növbəti devalvasiya həyacanı, beynəlxal maliyyə qurumlarının və dövlətlərin təzyiqləri fonunda növbəti bir kontaktın imzalanması bir çox suallara yol açır."Əsrin kontarkı”nın bitməsinə hələ 7 il qaldığı bir zamanda təntənəli formada hökumət özünün qalib ədası ilə (politologiyada buna "qalibin fiksasiyası” deyilir) bu addımını necə izah edir?Bu təsadüf idi, yoxsa kövrək vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına yardım edən cəhd? "Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) yataqlar blokunun işlənməsi üzrə Hasilatın Pay Bölgüsü sazişinin imzalanması üçün indiyə qədər hansı hazırlıqlar görülürdü ki, bunu surpriz gediş adlandırmaq mümkün olmasın? Sadəcə bu saziş bir gündə səbətlə göydən düşmədi!
Sazişin həm biri-biri ilə bağlılığı, eyni zamanda ziddiyyətə girən məqamların azlıq təşkil etmədiyini nəzərə alaraq iki istiqamətli bölgünün aparılması qənaətinə gəldim. Bu bəlkə də real vəziyyətin dəyərləndirilməsi üçün aydın təsəvvürlərin formalaşmasına yardımçı ola bilər.
Müsbət məqamlar:
- Rusiyanın siyasi orbitindən uzaqlaşmaq və enerji vektorunun Avropaya proyeksiyalanması; Rusiyanın enerji coğrafiyasına Azərbaycanın daxil edilməməsi, enerji müstəvisində ölkəmizə təsir kanalının zəifləməsi və Avropa ilə enerji savaşında Rusiyanın mövqeyindən uzaq durmaq cəhdi;
- Milli şirkətin kontaktda təmsilçisi olan SOCAR-ın payının qənaətbəxş səviyyədə olması; "Əsrin kontarktı”nda SOCAR-ın varisi ARDNŞ-in kontarkda payı 11,65% nəzərdə tutulmuşdusa, ikinci kontraktda Hasilatın Pay Bölgüsü sazişində isə SOCAR-ın payının 25%-ə qədər yüksəlməsi;
- Maliyyə"aclığı” keçirən Azərbaycan üçün kontrakt çərçivəsində 3,6 milyard dollarlıq bonusun əldə edilməsi; Kövrək iqtisadi şərait üçün bunun nə qədər böyük rəqəm olmasını izah etməyə ehtiyac yoxdur.İqtisadi geriləmənin aradan qaldırılması üçün uzun müddətdir ki, beynəlxalq maliyyə qurumlarından kredit ala bilməyən hökumət üçün bu vəsaitin az əhəmiyyətli olmaması;
- Digər investisiyaların öz arxasınca gətirmək gücününü olması; Neft sektoruna axacaq 40 milyardlıq investisiyanın digər sahələrə birbaşa və dolayı təsirləri olacaq ki, bu da bütövlükdə investisiya potensialının formalaşması və toplam investisiyanın artmasını təşviq edə bilməsi;
Mənfi məqamlar və gələcək təhlükələr:
- Müqavilə şərtlərinin açıq və detallı təsnifatının olmaması:Hətta mütəxəssislərin belə bu şərtlərdən tam məlumatlı olmaması, bir şirkətin kommersiya müqaviləsindən sanki çoxda fərqi olmadığı kimi ictimai müzakirələrin keçirilməməsi və kontraktın bütövlükdə sirr pərdəsinə bürünməsi;
- Mənfəət neftinin Azərbaycan üzrə payının azaldılması; Müqayisə üçün bildirək ki, "Əsrin kontraktı”nda Azərbaycanın mənfəət neftində 2008-ci ildən 4555 proporsiyası üzrə bölüşdürüldüyü, sonrakı illərdə Azərbaycanın payının 80% təşkil etdiyi halda, yeni imzalanan müqavilədə isə bu rəqəmin 75%-ə düşməsi;
- BP-nin iştirak payı üzrə dominantlığının ölkədə gələcək sosial narazılığın zərəsizləşdirilməsi fonundakı səhnəarxası rolunun artması; Nəzərə almaq lazımdır ki, kontark çərçivəsində 40 milyard dollarlıq investisiyanın ən böyük öhdəlik payını BP götürüb. Həmin investisiyanın 3 tikəsindən birini (35,78%) və ya 15 milyard dollara yaxınını BP maliyyələşdirəcək. Bu zaman böyük sərmayə payı olan BP-nin və onun təmsil etdiyi dövlətin Azərbaycandakı ictimai proseslərdə yalnız korporativ marağı, yoxsa demokratik dəyərlərə münasibətinin qeyri-müəyyən olması;
- "Əsrin kontarktı”nda səmt qazı Azərbaycana pulsuz verilirdi, bu kontrakda isə onunla bağlı heç bir razılaşmanın olmaması; Neftlə bərabər birgə hasil edilən kondensat qazı vaxtı ilə ölkəmizə havayı çatırdı. Bu ötən kontaktın şərtlərinə daxil edildiyi halda, növbəti sazişdə təxminən 3 milyard kubmetr həcmində olacaq səmt qazının taleyinin qeyri-müəyyən qalması;
- Kontaktın ratifikasiya olunması üçün parlament müzakirəsinin effektiv olmayacağı;Seçkili orqan olan parlament insitutunun formal təsisat səviyyəsinə qədər endirilməsi səbəbindən kontraktın orada ratifikasiya olunması zamanı ciddi sorğularının və qızğın müzakirə mühitinin olmaması;
- Siyasi müstəvidə dinamizmi azaldan və mübarizə ruhunun sındırılması üçün sosial-psixoloji zəminin hazırlanması; Kontaktın 2050-ci ilə qədər işləyəcəyini və ictimai rəydə sanki əbədi hakimiyyətin hökm sürəcəyi və dəyişiklik mesajının üstündən xəttə çəkən əhval-ruhiyyənin formalaşdırılması;
- Azərbaycan dövlətinin zəmanəti ilə SOCAR-ın xarici borclarının payının artması; Kontakt çərçivəsində 40 milyard dollarlıq sərmayənin 25 faizini və ya 10 milyard dollarını SOCAR maliyyələşdirməlidir. SOCAR-ın artan borcları fonunda (xarici öhdəlikləri, Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi çərçivəsində 42,6 milyard dollarlıq maliyyə payı və s.) bunun hansı nəticələrə gətirib çıxarmasının qeyri-müəyyənliyi və onun doğurduğu əsaslı narahatlıq;
- Neft şirkətləri vasitəsilə kontaktda təmsilçilik imkanı əldə edən demokratik dövlətləringələcəkdə demokratiya və azadlıq tələblərinə inamın azalması; Azərbaycan hökumətinəbeynəlxalq təzyiqlərin artdığı bir mərhələdə Böyük Britaniya, ABŞ və Norveç kimi demokratik dövlətlərinin neft şirkətlərinin təmsilçilərinin həmin kontarkda yer alması gələcəkdə demokratiya və azadlıqların təmin olunmasında nə qədər səmimi və israrlı olacağına inamın sarsılması; (oxşar mövqelər "Əsrin kontarkı” zamanı da səslənirdi)
- Neft müqaviləsinin nəticələrinə olan ictimai inamsızlıq və ona laqeyd münasibətin olması; "Əsrin kontarktı”ndan böyük gözləntilər özünü doğrultmadığı üçün (Qarabağın qaytarılmaması, azad bazarın yaradılmaması, neft gəlirlərinin doğurduğu təbəqələşmə, siyasi idarəetmədəki avtoritarizm meylləri və s.) ikinci kontarkacəmiyyətdə heç bir ümidverici münasibətin olmaması;
- Dağlıq Qarabağ probleminin həlli zəruri olacaq müharibə iradəsinin tormozlanması; "Əsrin kontaktı”ndan 23 il keçməsinə baxmayaraq bir kəndimiz belə işğaldan azad olmadı. Müharibənın bir addımlığına gəldiyimiz (02 aprel döyüşləri) zaman isə böyük güclərin sərt nəzərli baxışları ilə rastlaşan Azərbaycan hökuməti sabitlik maraqlarına görə sülh çağrışlarına məcbur edildi. Bu mənada kontaktın gələcək təhlükələrindən biri Dağlıq Qarabağ probleminin dalana dirənməsi, unudulması və bununla bizim barışmağa sövq edilmə təhlükəsinin olması;
- Qlobal Təşəbbüslərdən uzaqlaşmaq yolu tutan hökumətin gəlirlərin şəffaf xərclənməsinə dair təminat mexanizminin olmaması; Təbii ehtiyatlar sahəsində qlobal təşəbbüslərin artığı və həmin təşəbbüsdə iştirakın nə qədər vacib olduğu bir mərhələdə Azərbaycanın Mədən Sənayesində Şəffaflıq Təşəbbüsündən(MSŞT-EİTİ) çıxması bundan sonra bu konraktlardan əldə olunacaq gəlirlərin nə qədər şəffaf və hesabatlıq xərclənməsi istiqamətində dərin şübhələrin yaranması;
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Bakıda həkimi bıçaqlayıblar
"Real Madrid" 36-cı dəfə La Liqa çempionu olub
Ceyhun Bayramov Qambiyada Hakan Fidanla görüşüb
59 yaşlı kişi 67 və 58 yaşlı iki nəfəri güllələyib, daha sonra isə... - Şəkidə şok olay
Sabah Bakıda bu yollar bağlanacaq
Tovuz rayonunda zəlzələ olub
Prezident Türkiyə ilə bağlı daha iki qanunu təsdiqləyib
Xankəndi Şəhər Prokurorluğu yaradılıb - Sərəncam
Bakıda 58 yaşlı şəxs adam öldürüb
Nigar Köçərli: "Bu işlə məşğul olub milyonçu olmaq olmaz" - "Bir çox qadınlar kimi qır-qızıla üstünlük vermirəm"
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
İtaliya XİN: "Biz Ukraynaya qoşun göndərməyəcəyik"
"Beşiktaş" son saniyə qolu ilə qazandı
Müdafiə Nazirliyində 143 minlik mənimsəmə: general və keçmiş idarə rəisləri hesab verir - Məhkəmə prosesi
Rusiya ilə Azərbaycan arasında əlaqələr genişlənir - Baş nazirin müavinləri görüşüblər
Ərdoğandan Özəllə görüşü haqda ilk açıqlama: “Türkiyənin buna ehtiyacı vardı" - "Siyasətin yumşalmasını istəyirəm"
Naxçıvan Dövlət Universiteti haqda qərar imzalandı
Əli Əsədov ƏƏSMN-lə bağlı yeni qərar imzalayıb
Onlar pensiyaya daha tez çıxacaq - Prezident “Əmək pensiyaları haqqında” qanuna dəyişikliyi təsdiqləyib
Prezident İlham Əliyev fərman imzalayıb
Yağış yağacaq - Xəbərdarlıq
“Auto Azərbaycan” MMC barəsində araşdırmaya başlanıb
Daha 66 dərmanın qiyməti ilə bağlı qərar verildi
İŞIQ və QAZ XƏTLƏRİNƏ NEÇƏYƏ QOŞULMAQ OLACAQ? - Qiymətlər açıqlandı (Qərar + DETALLAR)
Avropa çempionatı: millilərimizin rəqibləri müəyyənləşib
Vilayət Eyvazov generalı özünə müşavir təyin edib - DİN-də növbəti dəyişiklik (FOTO)
Pakistanda sərnişin avtobusu aşıb: 20 nəfər ölüb
Şimali Koreya xaricdən tələbələrin ölkəyə girişinə icazə verdi
DEPUTATLAR TOPLANIR: hansı qanunlar dəyişir? - SİYAHI
Xaricdə oxuyan daha 62 nəfərin diplomu tanınmayıb - SİYAHI
Strateji Obyektlərin Mühafizəsi Dövlət Agentliyi Bakı-Novorossiysk şimal ixrac neft boru kəmərində təlim keçirib - FOTO
Rəsmi Moskva: "Makronun açıqlamaları təhlükəlidir" - "Rusiya əsgərləri ABŞ bazasına yerləşdirilir"
COP29.az vebsaytı istifadəyə verilib
İcra başçısını güllələyənlə bağlı daha bir qərar verildi
Türkiyə klubu zəlzələdə ölən futbolçunun pulunu ailəsinə ödəməyib
Gömrük Komitəsində əməliyyat: rəis istintaqa cəlb olunub (Yenilənib)
General Kərəm Mustafayev İranda - Hərbi əməkdaşlıq və...
Ceyhun Bayramov Qambiyaya gedib
Erməni mediası niyə qorxuya düşüb? - TƏHLİL
GÜRCÜSTANDAKI GƏRGİNLİYİN GÖRÜNMƏYƏN TƏRƏFLƏRİ: "Əliyev hər kəsə göstərdi ki, Putinlə anlaşmaq mümkündür"
ABŞ müdafiə naziri: "Qəzzada bizim əsgərlərimizə hücum gözləmirəm"
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
XİDMƏT RƏİSİ HƏBS OLUNUB - 2.2 milyonluq mənimsəmə ittihamı ilə