Təhsil prosesində tərbiyə məsələləri kölgədə qalmamalıdır - Vahid Tağıyev yazır
02-05-2024 [20:17]
VAHİD TAĞIYEV
***
Yəqin ki, gündəlik həyatda ən çox müzakirə mövzusu olan, narazılıqla ifadə edilən məsələlərdən biri də insanların davranışına, qarşılıqlı münasibətinə, tərbiyəsinə aiddir. Bu iradlar uşaqlıqdan tutmuş müxtəlif yaş mərhələlərini əhatə edir.
Müxtəlif sahələrdə olan çatışmazlıq, problemlər zamanla düzəlir, aradan qalxa bilir. Ancaq insanların həyata baxışı, düşüncə tərzi, davranışı, ünsiyyəti, ümumiləşdirilmiş şəkildə ifadə etsək, mədəni səviyyəsi, tərbiyəsi əsasən müəyyən yaş dövrlərində formalaşır və bu həyatı boyu onunla birgə olur; ətrafdakı aləmlə əlaqəsi isə münasibətində daim özünü göstərir.
Bu baxımdan xeyli vaxtdır məni narahat edən bir məsələyə münasibət bildirmək istəyirəm. Narahatlıq doğuran odur ki, bəzi sahələrdə olduğu kimi təlim- tərbiyənin formalaşmasında əvəzsiz rol oynayan təhsil sistemi, xüsusilə ümumtəhsil məktəblərində də tərbiyə məsələləri müntəzəm aparılmır, çox vaxt kölgədə qalır, unudulur. Yaxud sonda yada düşən, sadəcə olaraq xatırladılan bir məsələyə çevrilir. Əsasən də ciddi bir neqativ hallarla qarşılaşanda müvəqqəti müzakirə, az müddətli aktivlikdən uzağa getmir. Əlbəttə, istisna olaraq bəzi təhsil müəssisələrində bu məsələnin yaxşı təşkil edildiyini danmaq olmaz.
Təhsil sistemində bir məktəbin, rəhbərin, təhsilalanların, yaxud müəllimin fəaliyyətinə qiymət vermək üçün konkret, ölçülə bilən məsələlər əsas götürülür.
Belə ki, buraxılış imtahanı, ali məktəbə qəbul, olimpiada, müsabiqə və sairə əsasında birbaşa biliyə aid məsələlər qiymətləndirilir.
İnsanın təhsilə dəyəri, iş həyatı, cəmiyyətdəki davranışının və münasibətlərinin əsasını təşkil edən tərbiyəsi onun mənəvi kimliyini müəyyən edir. Ailədə, sonrakı dövrdə isə ümumi təhsil sistemində formalaşan tərbiyə məsələsi biliyin qiymətləndirildiyi, daim izlənildiyi kimi nəzərə alınmır.
Buna hər hansı formada bəraət qazandırmaq doğru deyildir.
Aydındır ki, tərbiyəni ölçmək, dəyərləndirmək üçün konkret mexanizm yoxdur. Başqa sözlə, biliyi ölçmək üçün konkret meyarlar olduğu halda tərbiyəni ölçmək üçün meyarlar və onları ifadə edən ölçü vahidi yoxdur. Bəzən inzibatçılığa, tələbkarlığa, hesabatlılığa, yaxud biliyin ölçülməsi sahəsində nəticəyə görə insanlar tənqid oluna, cəzalana, yaxud da mükfatlandırıla, fəxri adlar ala, vəzifə pillələrində irəlilələyə bilir və s. Tərbiyənin obyektiv, hamı tərəfindən anlaşıla bilən qimətləndirmə forması olmadığı üçün sanki bu barədə düşünən də azdır.
Belə bir şəraitdə hamı gileylənir ki, indiki uşaqlar çətinləşib, insanlıq əldən gedir, aşınır, indi əsil insan tapmaq çox çətindir və s. Halbuki təhsil prosesində öyrədici, tərbiyəedici və inkişafetdirici funksiyaların yerinə yetirməsi təhsil qanunvericiliyində kifayət qədər aydın əks olunmuş tələbdir.
Təlim, tərbiyə və tədrisin forma və metodlarını özündə ehtiva edən pedaqogika elminin təhsildən ayrı düşməsi çox aydın şəkildə görünür.
Şagirdlərin biliklər əldə etdiyi təlim prosesi eyni zamanda tərbiyə funksiyasını da həyata keçirməlidir. Bunlar bir- birindən ayrılmaz məsələdir. Habelə, tərbiyə prosesi də təlim prosesinə təsir göstərir, onun dayanıqlı, keyfiyyətli olmasına əsas yaradır. Pedaqoji proses təlim və tərbiyəni vəhdətdə götürməklə onun həyata keçirilmə mexanizmini də özündə əks etdirir.
Təlim- tərbiyə prosesində pedaqogika və psixologiyanı kənara qoyub ancaq yaddaşa söykənən, təzyiqlə biliklər əldə edilməsi insan amilinin hərtərəfli dəyərlərə malik şəxsiyyət kimi formalaşmasına mane olan ciddi amillərdir. Bu məsələlər bir vəhdət halında götürülərək tətbiq olunmalıdır.
Tədris prosesində hər bir fənnin, mövzunun məzmununa uyğun yaranmış imkandan maksimum istifadə edərək tərbiyə məsələlərinə həssaslıqla, inandırıcı formada, peşəkarcasına yanaşılmalıdır. Eyni zamanda sinifdənxaric tədbirlərdə çoxşaxəli tərbiyə məsələsi hər bir tədbirin məzmununa çökməli, oradan isə uşaqların qəbinə, ruhuna axmalıdır. Unudulmamalıdır ki, tərbiyədə ən güclü təsir vasitəsi canlı nümunə olmaqdır.
Cəmiyyətin həmişə təhsildən, müəllimdən gözləntiləri olub və hər vaxt da olması təbiidir. Şahidi olmuşuq ki, əvvəlki vaxtlarda valideynlərin uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmağa vaxtı olmaması, yaxud bunu bacarmaması səbəbindən uşaqlarında bir nöqsan, çatışmazlıq görəndə, deyirdilər müəllimin kimdir... Müəllimi günahlandırırdılar. Bu tendensiya müxtəlif formada indi də davam edir. Həmçinin bunları valideynlərin, cəmiyyətin müəllimə ehtiyacı, gözləntiləri kimi də dəyərləndirmək olar.
Hər vaxt unutmamalıyıq ki, cəmiyyətin sağlam mənəvi dəyərlər üzərində inkişafı üçün tərbiyə məsələsi ilkin şərtdir. Bu sahədə olan boşluğu, dərinləşən qüsurları aradan qaldırmaq üçün illər, bəzən bir nəslin ömrü qədər vaxt, zəhmət tələb oluna bilər.
Tərbiyə məsələsində ailə institutunun əvəzsiz rolu, valideyn məsuliyyəti və cavbdehliyi məsələsində müşahidə olunan bir sıra boşluqların tənzimlənməsi üçün sistemli, məqsədəuyğun tədbirlər görülməsinin vaxtı çoxdan çatmışdır.
Bu gün Azərbaycanın bütün sahədə qazandığı böyük uğurlar, həm də milli- mənəvi dəyərlərə söykənir. Bu dəyərləri qloballaşma, süni intellekt və azad informasiya bolluğu şəraitində qoruyub saxlayaraq inkişaf etdirmək həyati məsələdir.
(Ardı var)
Mia.az
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
I və IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanının nəticəsi elan olunub - Ən çox balı kimlər toplayıb?
Paris-2024: Azərbaycan heyəti açılış mərasimində paraddan keçib
Agentlikdə nöqsanlar aşkarlanıb
Avropa İttifaqı terrorizm siyahısını yeniləyib
Hikmət Hacıyev, Fuad Ələsgərov, Ramil Usubov... - PA-nın rəhbər şəxslərinin avqust ayı üzrə qəbul günləri bəlli oldu (CƏDVƏL)
Nazir, komitə sədri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)
Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələri Kipr adasının ətrafında güc nümayiş etdirib - Açıqlama
"Kassam tuqayları" 9 aydır İsrail ordusuna dirənib - Daha iki tank sıradan çıxarılıb
Sərdar Cəlaloğlu seçkilərdən geri çəkilib - Açıqlama
Yaşar Gülər Azərbaycanın Ankaradakı səfiri ilə görüşüb
Siyasətçinin oğlunun meyiti dalğıc geyimində dənizdə tapılıb - FOTO
Baş məşqçi Paris Olimpiadasından qovuldu - Drona görə
Sabah" Jarl Marqarita ilə yollarını ayırıb
Prezident İlham Əliyev Fərman imzalayıb
İlham Əliyev Türkiyə ilə bağlı daha bir sazişi təsdiqlədi - Fərman
"Qalatasaray"ın hücumçusundan şok hərəkət - Ayrıldığı arvadının lüt görüntüsünü yaydı (FOTO)
HANSI UNİVERSİTETLƏR TƏHSİL HAQQINI QALDIRIB? - Açıqlamalar
“Araz market"də qurdlu xurmalar satılır - Açıqlama + VİDEO
Qəbələdə orta məktəb yanıb
Türkiyədə vəfat edən azərbaycanlı jurnalistin nəşi Bakıya gətirilib
Tramp, yoxsa Harris? - Seçkinin taleyini həll edəcək 5 ştatda SORĞU
Türkiyə MN-dən Azərbaycanla bağlı paylaşım: "Birlikdən güc doğar"
Türkiyə İraq və Suriyada daha 15 PKK-lını zərərsizləşdirib
Nazirlər Kabineti Maliyyə Monitorinqi Xidməti haqda qərar imzalayıb
Deputatdan Şuşada bir çaynik çayın 32 manata satılmasına etiraz: "İnsaf, ədalət öndə olmalıdır"
Sabah yağış yağacaq
Bu rayonlarda güclü külək olacaq - Siyahı
Fransada Olimpiya Oyunları qabağı sensasion təxribat: hakerlər qatarların hərəkətini dəyişib, bəzilərini isə...
Polis əməliyyatı: mütəşəkkil dəstənin 5 üzvü qandallanıb - ADLAR
Ağadadaş Ağayevin yaraladığı xadimə nələr deyir? - VİDEO
İsrailli nazirlərdən Kamala Harrisə sərt cavab verildi: "Biz tələyə düşə bilmərik" - "Atəşkəs olmayacaq, qadın namizəd!”
Bu bölgələrdə sel olacaq - Xəbərdarlıq
İordan çayının qərb sahilində daha 14 fələstinli saxlanılıb - 3 İsrail əsgəri isə yaralanıb
İlham Əliyev Maldiv prezidentinə məktub göndərib - MƏTN
İlqar Məmmədov: "Partiyamızın iki üzvü artıq qeydə alınıb"
Kolleclərə ixtisas seçimi başlayıb - DİM-dən xəbərdarlıq
Müğənni Mətin Hüseynzadə ölümdən son anda qurtulub - VİDEO
Türkiyədə 11 universitet rektoru dəyişdi - SİYAHI
Deputatın oğlu xaricə valyuta çıxarıb, ancaq...