VAXTI DİRİLDƏN KİTABLAR
12-04-2020 [16:53]
Məhəmməd Talıblı
***
Koronovirus pandemiyası dinamik həyatı durdurub. Həyat sükunət halında. Ritmik həyat tərzi keçirən insanların cansıxıcı mesajlarını hər yerdən oxuyuruq. İnsanlarımız koronovirusun istisnasız olaraq bütöv toplumu evlərə qatmasından darıxdıqlarını dilə gətirirlər.
Amma bununla yanaşı təmkinli insanlarımızın da səbrli davranışlarını eşitmək olduqca xoşdur və sevindiricidir. Belə insanların evdəqalmaları onların yarımçıq qalmış işlərinə məlhəm olması ilə bağlı düşüncələrini dinləyirik. Bu münasibətlərdən ali və adi insan təsnifatın rahatlıqla ayırd etmək olar. Necə?
Müdrik insanların sözüdür: adi insanlar vaxtlarını necə öldürmək, ali insanlar isə vaxtlarını necə qazanmaq haqqında düşünərlər. Platon günlərin birində tələbələrinin qumar oynadığını görüş ona bərk əsəbləşir.
Tələbələri sevdikləri müəllimlərinin belə əsəbləşməsindən əndişilənərək ona, “müəllim, kiçik bir şeyə görə niyə belə əsəbləşirsiniz?” soruşurlar. Platon cavabında tələbələrinə deyir ki, mən sizin uduzduğunuz pula yox, itirdiyiniz vaxta üzülürəm.” söyləyir.
Psixoloji olaraq hər zaman belə olur: insanlar nəyə çox tələsirlərsə, ona daha gec nail olurlar. Nəyi sürətlə yaxınlaşdırmaq istəyirlərsə, ondan bir o qədər uzaqlaşırlar. Nəyin zaman baxımından daha sürətlə ötüb keçdiyini arzu edirlərsə, onların zaman qatarının daha çox gecikdiklərini hiss edirlər.
Darıxan insanlar təkcə özünə əlavə gərginlik yaşatmır. Özünə lazım olduğundan çox yük daşımır. Özü darıxdıqca ətrafını da darıxdırmağa başlayır. Maraqsız insanlar kütləsi beləcə yaranır. Maraqlı insanlar isə əksəriyyətin səbri aşıb-daşanda belə o, hələ “qaynama” həddinə yaxınlaşmadığını zənn edir. Mənəvi-psixioloji müvazinətini qoruyub saxlayır.
Gerçəkdən müasir texnologiyalar insanlarımızı əsir etdi. Mobil telefonlar, planşetlər, elektron kitablar insan ruhunu çərçivələndirdi. İnsan ruhundakılarını texnologiyaların üzərinə keçirməklə özlərini tənhalıq döngəsinə istiqamətləndirdi. Ətrafında insan seli, amma özü tənha. Tənhalıq labrintində ilişib qalan insanların psixoloji müvazinəti bunu dözmədi. Ruhi xəstələr, psixi travmalar və intihar meylləri daha çox artdı.
Zamanla üz-üzə qalan insan həm zamanı çək-çevir edir, həm də özünü. Həm keçmişi təftiş edir, həm də gələcəyi dərk etməyə çalışır. Həm yaşadığı keçilmiş tarixi retrospektiv təhlil edir, həm də perspektivi dəyərləndirmək istəyir. Bizə bu fürsəti verən dinamik həyatımız deyil, daha çox indiki statik həyatımızdır. Canlı olmayan həyatında öz üstünlükləri var. Bir ibrətamiz əsərdə olduğu kimi: ölmüş itin pis iyi olduğu kimi, ağappağ dişləri də olur...
Bu gün koronovirus pandemiyasını özünə yük bilən bilim insanları zaman gələcək bu mühüm fürsət pəncərəsinin bizlərə tanıdığı indiki günlər üçün çox heyfslənəcək. Bu günləri xəyal kimi xatırlayacaqlar. İş həyatlarımızı evlərimizə köçürdük. Ofislərdə gördülən işləri, universitet auditoriyalarda söylədiyimiz dərslərimizi evlərimizə gətirdik. Yollardakı zaman itkilərimizi islah etdik. Tıxacların əsəblərimizi az qala tarıma çəkdiyi günləri geridə qoyduq. Vaxtı ilə bizim saatlarla qaldığımız bu tıxaclı yollarda indi quşlar uçuşur. İnsan selindən yorulan prospektləri indi yeli çevrilmiş dəyirman kimi şəkillərdən görürük. Bir sözlə gözümüzün qarşısında nəinki bütün dünya, hətta yaşadığımız şəhər belə əriyir. Həyat şərtləri dəyişir. Bircə ümidimiz var: “bəlkə də qaytardılar”...
Amma zaman fürsətini heç kim qaytara bilməyəcək. İşıqlı insanlardan birinin söylədiyi “gündüz özlərini hazırlamayan insan, gecə qaranlıqda qalmağa razı” fikri indi olduqca aktual səslənir. Gecəli-gündüzlü oxumalıyıq ki, az qala qaramata dönmüş dünyamızı işıqlı nəzərlərimiz rövnəqləndirsin. Əks halda nə batili, nə zahiri qaranlıq olan dünyada yaşamaq çox çətin olar.
Əminəm ki, kitab oxumayan mənzillərdə belə hər yer qaranlıq rəngdə insanların üstünə gəlir. Bəlkə də buna görədir ki, insanlar işıqlı mənzillərdə belə qaranlıq xarabalıqlardakı kimi ilişib qalır. Montesquye yazırdı ki, kitab oxumağı sevmək, həyatdakı sıxıcı saatları gözəl saatlarla əvəzləməkdir.
Mənim bəlkə də heç xoşlamadığım fikirlərdən biri budur: boş vaxtlarımda kitab oxuyuram. Ola bilsin ki, çilingər qardaş, dərzi bacı, Məmmədhüseyn əmi, Fatmanisə xala belə düşünə bilər. Amma bir elm insanı, təhsil işçisi, tələbə, öyrətmən belə düşünə bilməz. Və düşünməməlidir. Çünki kitab oxumaq boş zaman işi deyildir!
Boş zamanın içinə daha dərin ağıl yerləşdirmək üçündür. Kitab oxumanın nə zamanı, nə də yaşı vardır. Zaman əlimizə düşdü düşmədi, fərq etmir, oxumalıyıq və cəmiyyətimizi aydınlatmalıyıq. İlk növbədə isə özümüz aydınlamalıyıq. Aydınlanan insan isə vaxtı necə öldürməyi yox, kitab oxumaqla öləcək vaxtı necə diriltməyi öyrənəcək.
P.S. Koronovirus pandemiyası zamanı #evdəqal kampaniyası üçün yazdım.
MİA.AZ
TRT 1-də yayımlanan serialın arxa planında rüsvayçılıq: 21 yaşlı saç ustasını zorlamaq istəyiblər
İsveç Latviyaya qoşun göndərəcək - Baş nazirdən açıqlama
ABŞ Suriyadakı bazalarını gücləndirir - 40 zirehli maşınla əlavə canlı qüvvə göndərilib
Rəsmi Moskvadan Baydenin gizli qərarına reaksiya: "Bu, Ukrayna üçün daha çox problem yaradacaq”
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Keçmiş klub prezidenti həbs edilib
İLHAM ƏLİYEV BERLİNƏ GEDİB - FOTO
Aprel çağırışı yekunlaşır - Xidmətdən açıqlama (FOTO)
Prezidentin köməkçiləri, şöbə müdirləri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
"Bakcell" ilə innovasiya dövrü başlayır - Açıqlama (FOTOLAR)
Xankəndidə yenə silah-sursat tapılıb
DSMF sədri də vəzifədən çıxarıldı
Energetika Nazirliyində Macarıstan XİN başçısı ilə görüş olub
Elnur Əliyev: "Azərbaycan inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyub"
AĞACLARI KƏSİR, SONRA TİKİNTİ APARIRLAR: Yaşıllaşdırma idarəsi isə... - Bakıda daha bir yaşıl soyqırıma nazirlikdən gecikmiş reaksiya (FOTOLAR)
Qırğızıstan Prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə edilib - FOTO
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Buraxılış imtahanlarında ən yüksək nəticənı hansı rayonların şagirdləri göstərib? - DETALLAR
Qırğızıstan Prezidentinin Azərbaycana dövlət səfəri başa çatıb
ƏƏSMN-ə nazir əvəzi təyin olundu - Sərəncam
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri birgə nahar ediblər - FOTO
Avropa Parlamenti Gürcüstanda xarici agentlər haqqında qanunla bağlı qətnamə qəbul edib
Prezident İlham Əliyev Şarl Mişeli COP29-a dəvət edib
Eşq məktubu, dağılan ailə, gecə evə basqın və nəhayət, qisas... - Kürdəmirdəki ilginc olayın təfərrüatı
"Sərhəd dirəyinin quraşdırılması o deməkdir ki..." - Erməni spiker
Britaniya kralı mühacirlərə bağlı qanunu təsdiqlədi - Ruandaya deportasiya olunacaqlar
Keçmiş Ombudsman Elmira Süleymanova vəfat edib (Yenilənib)
Azərbaycanda TikTok bağlanacaq? - Sorğu
Güclü fırtına həbsxananı dağıdıb - 119 məhbus qaçıb
AZAL-ın sabiq prezidenti: "Məni biabır etmək istəyirlərsə..."
Zaxarova: "Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışırlar"
Avstraliyada 160 balina sahilə çıxdı, onlardan 26-sı ölüb -FOTO
Baş Prokuroluq mediaya çağırış edib - Professorun ölümü ilə bağlı
Akşeneri kim əvəzləyəcək? - İYİ Partiyası gərgin qutrultaya gedir
Bakıda üç məktəbin direktoru cəzalandırılıb - Səbəb
Qəzzada daha jurnalist həlak olub
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
"Poz-Qazan” layihəsi millətin cibinə necə girir? - VİDEO
NAXÇIVANIN BAŞ NAZİRİ VƏZİFƏDƏN AZAD OLUNDU- Yeni təyinat (FOTO)