Özünü tanımayanlar və “virtual anarxist” eksperimenti haqqında düşüncələr

26-03-2018 [14:14]

Əliməmməd Nuriyev,

Konstitusiya Arashdirmalar Fondunun rəhbəri

***

"Fərdə, yaxud cəmiyyətə birbaşa ziyan gətirən, yaxud onlar üçün özündə birbaşa ziyan təhlükəsi daşıyan hər şey fərdi azadlıqlar dairəsindən çıxarılmalı mənəviyyat və ya qanun dairəsinə aid edilməlidir”.

Son vaxtlar Avropa liberalizminin paytaxtlarından səslənən küfr, söyüş və təhqirlərə qulaq kəsilərkən elə liberalizmin atalarından hesab edilən Con Stüart Milin bu sözlərini xatırlamaya bilmirəm.

C.Mill hələ 1859-cu ildə özünün liberalların ayəsinə çevrilən "Azadlıq haqqında” essesində bu barədə yazırdı. Avropaya sığınmış bir qrup özünü siyasi mühacir adlandıran şəxsin Azərbaycanda dövlət başçısına, siyasi rəhbərlikdə təmsil olunan şəxslərə, ayri-ayrı siyasətçilərə, jurnalistlərə, ictimai fəallara və onların ailə üzvlərinin ünvanına səsləndirdikləri hədyanlara müxtəlif bəhanələrlə, yaxud susmaqla haqq qazandırmağa çalışanlara onlarn vəsf etdikləri liberalzm bütlərindən Milin bu fikirlərini bir daha oxumağı tövsiyyə edirik. Doğurdanmı hələ özünü tanımayan, yaxud özünü tapmayan, bəlkə də, Avropanın "ifrat azadlığı”nda özünü itirən iki cüt -bir tək növcavanın və uğursuz "hüquq müdafiəçi”sinin təhqirlərinə dözməliyik?

Sual ritorikdir və özünü tanımayan bu cavanlara Azərbaycanın cəmiyyətinin ən azı düşünən hissəsinin onlar haqqında fikirlərini öyrənmək imkanı verməliyik. Azərbaycan cəmiyyəti, az-çox normal mühakimə qabiliyyətinə malik insanlar bu şəxslərin şəxsiyyəti, baxışları, dəyərləri haqqında elə onların işlətdiyi sözlər, ifadələr konteksitində fikir yürüdürlər. Unitazı tribuna, tualeti dəyimi masa zalı, klounluğu, təlxəkliyi, vulqarlığı, siyasi natiqlik, ekran, displey, kamera qarşısında söyüş söyməyi cəsurluq bilənlərlə başqa necə qiymət vermək olar?

İlk vaxtlar Avropada belə, özünü hələ tapa bilməyən növcavanlar və ağılsızlığı nə yaşı, nə də başı ilə ölçülə bilməyən uğursuz "hüquq-müdafiəçisi”nin çıxışlarına ən müxtəlif səbəblərdən yarana biləcək hirsin-hikkənin görsənişi kimi baxmaq olardı. Subyektiv qəzəbin innovativ ifadə forması kimi. Hətta dözmək, başa düşmək, bağışlamaq da olardı. Amma proseslərin sonrakı inkişafı göstərdi ki, ilk vaxtlar bir neçə gəncin ekstravaqant etiraz manerası təsiri bağışlayan bütün hərəkət və əməllər bütövlükdə Azərbaycana, milli dəyər və əxlaq normalarına qarşı çox dəqiqlikə düşünülmüş, addım-addım planlaşdırılan, pedantcasına həyata keçirilən "səlib yürüşüdür”. Məqsəd özlərinin ifadə etdiyi kimi guya "Azərbaycanda inqlab etmək”, yaxud "inqlabi situasiya yaratmaq”dır. Bu "səlib yürüşü”nün sponsor və təşkilatçıları üçün dahi Makiavellidən sonra müzakirə olunan "məqsəd vasitəyə haqq qazandırmalıdırmı?” -dilemmasının cavabı aydındır. Onlar icraçılar üçün yalnız bir "qızıl qayda” qoyublar- "Müqəddəs heç nə yoxudur”. İcraçıların bütün dəsti-xətti məhz bu prinsipə söykənir. Siyasi mübarizə üsulları, siyasi mədəniyyət, siyasət və əxlaq, siyasi satiranın siyasi mübarizədə rolu ilə bağlı hər hansı mükalimə və müzakirəni tamamilə rədd edilməsi, buna cəhd edənləri birbaşa nişan almaqla söymək də bu tapşırıqdan irəli gəlir. Bu icraçılar bəlkə də özləri də fərinqə varıblar ki, onlardan zombi kimi istifadə olunur və yaxud hansısa qüvvələrin "unversal virtual əsgər”, "virtual anarxist” yetişdirilməsi eksperimentinin qurbanıdılar. Ola bilsin ki, özləri üçün artıq çıxış yolu görmürlər, ona görə tarana gedir, kamikadzelik edirlər. Çünki bəlkə də, anlayıblar ki, "şeytanla müqavilə əbədi bağlanır”, xüsusən "yaşıl şeytanla müqavilə” pozula bilməz. Bəlkə də, çıxış yolu axtarmırlar...Zombi olmaq elə onların öz seçmidir?

Müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyaları 19-cu əsr anarxizm, inqilabi terrorizm ideyalarının virtual məkanda hədəf ölkələrə, hökumət və siyasi liderlərə qarşı innovativ üsullarla tətbqinə imkan yaradıb. Bizim bu Avropa paytaxtlarının tualet və zibilliklərində eşələnməklə, siyasi mübarizə apardığını elan edən başıbəlalı, özünü tanımayanlar bilməzlər. Amma onların sponsorları və rejissorları çox yaxşı bilir. 1869-cu ildə Cenevrədə Neçayevin "İnqilabçının katexisizi” adlı əsəri çap olunur. Əsərdə inqilabçının rəhbər tutmalı olduğu prinsiplər və baxışlar yer alıb. 4-cü bənddə qeyd olunur ki, "O, (inqilabçı) ictimai rəyə nifrət edir. İndiki ictimai əxalqın bütün təzahür formalarına nifrətlə yanaşır. Ona mane olan hər şey əxlaqa ziddir və cinayətdir”. Bu özünü tapmayan şəxslər bilsinlər ki, onlar hələ 149 il əvvəl dərc olunan rəhbərliyə əsasən idarə olunurlar. Onlardan milli əxalqımızı, dəyərlər sistemimizi, biz sözlərə bizi-biz edən dəylərimizi sarıstmaq, dağıtmaq, milli təhlükəsizliyimizə təhdidlər yaratmaq üçün "Katexisiz”də qeyd edilən kimi istifadə olunur. Onu da qeyd edək ki, az sonra Neçayevin və digər "inqilabı makiavelliçilər”-in yazdığı bu qaydaları bolşeviklər əsas götürdülər. Onların inqilabı isə bütün bəşəriyyət, ayırca bizim xalqımız üçün çox dəhşətlər gətirdi. Bolşevik inqilabının sponsorlarından biri isə o zamankı Almaniya hakim dairələri idi...

Siyasi satira tənqidi təfəkkürün formalaşmasında spesifik rol oynayaraq ictiamai-siyasi proseslərin obyektiv dərk olunasına böyük töhfə verir. Bu baxımdan siyasi satira obrazlar və simvollar vasitəsilə tənqidi mühakimələrin daha geniş kütlələrə çatıdırılmasını təmin edir. Müasir siyasi mübarizə prkatikasında da geniş yayılıb və effektiv istifadə olunur. Amma siyasi satira Qərb ölkələrinin praktikasında heç vaxt siyasətçilərə münasibətdə şərəf və ləyaqətin alçaldılması üsulu kimi istifadə olunmur. Oluna bilməz. Siyasətçilərin siyasi kimliyi tənqid olunur. Bu başıbəlalı "zombiboy”ların istinad etdiyi Qərb siyasi satira praktikası məhz siyasi kimliyin tənqid olunmasına köklənir. Bunların əsası hələ Qədim Yunanıstan siyasi praktikasına gedən, Böyük Fransa İnqilabında cilalanan siyasi satiranın böyük irsindən öyrəndikləri isə unitaz və zibillikdə eşələnmək olub.

Təəssüf və min təəssüf ki, Volterin, Hötenin, Hegelin vətəni olan ölkələrindən belə küfrlər səslənir və Azərbaycan dövləti, onun atributları, milli əxlaq dəyərlərimiz hədəf alınır. Min təəssüf ki, liberal, demokratik Avropa ölkələrinin paytaxtlarında buna dözümlü yanaşırlar. Görən bu təmkin doğurdanmı söz və fikir azadlığına hörmətdən qaynaqlanır? Görəsən, Yunanıstanda iqtisadi böhran baş verdiyi zamanlarda, 3-4 il əvvəl Almaniya siyasi rəhbərliyinin ünvanına azərbaycanlı mühacirlərin söyüşlərinin heç yüzdə biri qədər olmayan tənqidlər və satirik fikirlər səslənəndə rəsmi Berlin bütün Avropanı niyə silkələyirdi və Afina hədələnirdi? Bu sual da ritorikdir və sadəcə Avropa ölkələri də dəfərlərlə sübut ediblər ki, Makiavellinin fikirlərini çox yaxşı mənimsəyiblər. C.Millin ifadə azadlığı barədə dediklərini isə xüsusən son zamanlar fərqli interpretasiya edirlər. Azərbaycan da, bizlər də gərək bunu nəzərə alaq...

Mia.az

Digər xəbərlər

Keçmiş deputatdan Rəşad Məcidə cavab: "Azərbaycanın ən sanballı futuristi..."

İDEOLOJİ TƏRBİYƏ: Uzaq sahillərdə - Əli Cabbarov yazır

10 kq-lıq sovqat limti və... - Pərviz Həşimli yazır

"Ümid edirəm, ADY rəhbərliyi utanar" - İLKİN RÜSTƏMZADƏ YAZIR

Vəhdət Partiyası Adəm İsmayıla satıldı, Ana Vətən Partiyası isə... - Elbəyi Həsənli yazır

Tramp Rusiyaya qarşı niyə dəyişdi? - Şahin Cəfərli yazır

Ramiz Mehdiyevi vəsf edən deputat - Sabiq deputat arxivi açdı

Qarabağdan sonrakı dövrün strateji problemləri…

Zahid Oruc yazır: "Dünya Azərbaycanın 90-cı illərini yaşayır"

Qərblə Moskvanın toqquşması və ya Moldovadakı seçkinin görünməyən tərəfləri

"Onun nəinki sınmağını, hətta bir balaca əyilməyini görmək istəyənlər..." - Misir Mərdanov yazır

Yol (esse)

SON XƏBƏRLƏR

00:15 08.11.2025

8 noyabrda sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR

00:12 08.11.2025

Mehriban Əliyeva: "Uca Tanrı xalqımızı və Vətənimizi qorusun!"

00:10 08.11.2025

Bu gündən dörd günlük tətil başlayıb

00:01 08.11.2025

BU GÜN ZƏFƏR GÜNÜDÜR - Paytaxtda parad keçiriləcək

23:44 07.11.2025

Prezident elə görüntüləri paylaşdı ki... - VİDEO

23:23 07.11.2025

45 hakim istefa verdi - Türkiyədə

23:08 07.11.2025

İlham Əliyevdən Zəfər Günü ilə bağlı paylaşım - FOTO

22:55 07.11.2025

“Qərbi Azərbaycana qayıdış” mövzusu QHT-lərin gündəmindədir - Tədbir + FOTO

22:49 07.11.2025

Misli Premyer Liqasının “Zəfər turu” start götürdü - “Şamaxı” minimal hesabla qalib gəlib, Qəbələ” isə...

22:00 07.11.2025

Türkiyədə qəza: 11 şagird xəsarət alıb

21:55 07.11.2025

TÜRKİYƏDƏN SENSASİON QƏRAR - Netanyahu və yüksək vəzifəli şəxslər barədə həbs qərarı çıxarıldı (SİYAHI)

21:39 07.11.2025

"İntellektual gənclər Azərbaycanın gələcəyidir” - Azad Manafl

21:24 07.11.2025

Alaattin Çakıcı Türkiyəni tərk edib? - MHP funksionerindən açıqlama + FOTO

21:12 07.11.2025

Pakistanın Baş naziri Bakıda - İlham Əliyevlə görüş olub + FOTOLAR (YENİLƏNİB)

21:07 07.11.2025

QƏHRƏMAN BÖYÜDƏN ANA, GÜNÜN MÜBARƏK!

20:55 07.11.2025

Sahibkarlar futbol oynayacaq - Qalibi 10 min manat mükafat gözləyir (FOTOLAR)

20:14 07.11.2025

Türkiyədə 12 deputatın toxunulmazlığını ləğv etmək istəyirlər - İkisi partiya sədridir (SİYAHI)

19:57 07.11.2025

DÇ-2026: Türkiyə - Bolqarıstan matçının biletləri satışdadır - Ən ucuz bilet 36 manatdır

19:51 07.11.2025

Afrika ölkəsi aclıq təhlükəsi llə üz-üzə... - Qarğıdalı ixracını qadağan olundu

19:36 07.11.2025

Mauro İkardi: "Özünə baxa bilməyənlər adama yol göstərməyə çalışır"

19:28 07.11.2025

Yaşar Güler Bakıya gəlib

19:25 07.11.2025

ZƏFƏR GÜNÜMÜZ MÜBARƏK! - Vahid Tağıyev yazır

18:30 07.11.2025

Pəncəli Teymurov və Vaqif Qurbanovun ailə üzvlərinə təqaüd təyin olunub

18:01 07.11.2025

"Soruşdum ki, axı bu “mentor” nə deməkdir?" - Rəşad Məcid

17:42 07.11.2025

Mosul Hava Limanı 11 il sonra açıldı

17:37 07.11.2025

Nəsimidə “Abad həyət” sakinlərin istifadəsinə verildi - FOTOLAR

17:25 07.11.2025

"Bakı Metropoliteni" gücləndirilmiş iş rejiminə keçəcək

17:07 07.11.2025

Tehranda su böhranı böyüyür - Prezident paytaxtın köçürüləcəyin mümkün sayır

17:04 07.11.2025

Hikmət Hacıyev NATO nümayəndə heyəti ilə görüşüb - Açıqlama

17:00 07.11.2025

Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 5 günlük məzənnəni açıqladı

16:55 07.11.2025

İndoneziya məscid partladıldı - 54 yaralı var

16:41 07.11.2025

“Nar” Zəfərin 5 illiyini könüllü gənclərə özəl silsilə tədbirlərlə qeyd edib - FOTOLAR

16:28 07.11.2025

Prezident İlham Əliyev fərman imzaladı

16:18 07.11.2025

"Turan Tovuz"un vitse-kapitanı: "Rövşən Babayev olmasaydı, bəlkə də futbolu atmışdım"

16:12 07.11.2025

"Milli Qəhrəman", "Azərbaycan Bayrağı"... - İlham Əliyev bir qrup şəxsi təltif edib

16:08 07.11.2025

Prezident onlara general və "kontr-admiral" ali hərbi rütbəsi verdi - SƏRƏNCAM + SİYAHI

15:55 07.11.2025

Deputat: "Gecə Ankaradaydım, Səlahəddin Dəmirtaş saatlar işində azad oluna blər"

15:50 07.11.2025

DÇ-2026: Türkiyə millisinin heyəti açıqlandı - SİYAHI

15:43 07.11.2025

"Bakcell" abunəçisi 1 manatla lüks avtomobil sahibi oldu!

15:40 07.11.2025

Deputat naziri "topa tutdu": "Hanı sənin adilliyin, hanı sənin kərimliliyin?" - "Məni onların qarşısında niyə utandırırsan?"

15:32 07.11.2025

Tural Sadıqlı, Qurban Məmmədov və... - Xaricdəki blogerlərin cinayət işi məhkəmə baxışına verilib

15:05 07.11.2025

Sahib Ələkbərov: “Vergi güzəştinin ləğvindən söhbət gedə bilməz”

14:53 07.11.2025

"Araz" supermarketlər şəbəkəsi şəhid əməkdaşlarının ailələrini ziyarət etdi - FOTOLAR

14:40 07.11.2025

Bakıda ermənilərin məhkəməsi - David Babayanla bağlı sübutlar elan olunub

14:18 07.11.2025

"Xarı bülbülü qəfəsdən azad etdik..." – Vətən müharibəsi iştirakçısı yazır

14:12 07.11.2025

Saxta rəy verən ekspertə cinayət işi açılıb - Baş Prokurorluqdan açıqlama

14:08 07.11.2025

PA rəsmisi: "Mediada xarici sözlərin yersiz işlədilməsi ədəbi dilin normalarını zəiflədir"

14:03 07.11.2025

Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz

14:00 07.11.2025

İlham Əliyev Slovakiya Baş nazirinin müavinini qəbul edib - FOTOLAR

13:50 07.11.2025

"Gözümün nuru - Vətən" filminin təqdimatı keçirilib - FOTOLAR

DAVAMINI OXU