Özünü tanımayanlar və “virtual anarxist” eksperimenti haqqında düşüncələr

26-03-2018 [14:14]

Əliməmməd Nuriyev,

Konstitusiya Arashdirmalar Fondunun rəhbəri

***

"Fərdə, yaxud cəmiyyətə birbaşa ziyan gətirən, yaxud onlar üçün özündə birbaşa ziyan təhlükəsi daşıyan hər şey fərdi azadlıqlar dairəsindən çıxarılmalı mənəviyyat və ya qanun dairəsinə aid edilməlidir”.

Son vaxtlar Avropa liberalizminin paytaxtlarından səslənən küfr, söyüş və təhqirlərə qulaq kəsilərkən elə liberalizmin atalarından hesab edilən Con Stüart Milin bu sözlərini xatırlamaya bilmirəm.

C.Mill hələ 1859-cu ildə özünün liberalların ayəsinə çevrilən "Azadlıq haqqında” essesində bu barədə yazırdı. Avropaya sığınmış bir qrup özünü siyasi mühacir adlandıran şəxsin Azərbaycanda dövlət başçısına, siyasi rəhbərlikdə təmsil olunan şəxslərə, ayri-ayrı siyasətçilərə, jurnalistlərə, ictimai fəallara və onların ailə üzvlərinin ünvanına səsləndirdikləri hədyanlara müxtəlif bəhanələrlə, yaxud susmaqla haqq qazandırmağa çalışanlara onlarn vəsf etdikləri liberalzm bütlərindən Milin bu fikirlərini bir daha oxumağı tövsiyyə edirik. Doğurdanmı hələ özünü tanımayan, yaxud özünü tapmayan, bəlkə də, Avropanın "ifrat azadlığı”nda özünü itirən iki cüt -bir tək növcavanın və uğursuz "hüquq müdafiəçi”sinin təhqirlərinə dözməliyik?

Sual ritorikdir və özünü tanımayan bu cavanlara Azərbaycanın cəmiyyətinin ən azı düşünən hissəsinin onlar haqqında fikirlərini öyrənmək imkanı verməliyik. Azərbaycan cəmiyyəti, az-çox normal mühakimə qabiliyyətinə malik insanlar bu şəxslərin şəxsiyyəti, baxışları, dəyərləri haqqında elə onların işlətdiyi sözlər, ifadələr konteksitində fikir yürüdürlər. Unitazı tribuna, tualeti dəyimi masa zalı, klounluğu, təlxəkliyi, vulqarlığı, siyasi natiqlik, ekran, displey, kamera qarşısında söyüş söyməyi cəsurluq bilənlərlə başqa necə qiymət vermək olar?

İlk vaxtlar Avropada belə, özünü hələ tapa bilməyən növcavanlar və ağılsızlığı nə yaşı, nə də başı ilə ölçülə bilməyən uğursuz "hüquq-müdafiəçisi”nin çıxışlarına ən müxtəlif səbəblərdən yarana biləcək hirsin-hikkənin görsənişi kimi baxmaq olardı. Subyektiv qəzəbin innovativ ifadə forması kimi. Hətta dözmək, başa düşmək, bağışlamaq da olardı. Amma proseslərin sonrakı inkişafı göstərdi ki, ilk vaxtlar bir neçə gəncin ekstravaqant etiraz manerası təsiri bağışlayan bütün hərəkət və əməllər bütövlükdə Azərbaycana, milli dəyər və əxlaq normalarına qarşı çox dəqiqlikə düşünülmüş, addım-addım planlaşdırılan, pedantcasına həyata keçirilən "səlib yürüşüdür”. Məqsəd özlərinin ifadə etdiyi kimi guya "Azərbaycanda inqlab etmək”, yaxud "inqlabi situasiya yaratmaq”dır. Bu "səlib yürüşü”nün sponsor və təşkilatçıları üçün dahi Makiavellidən sonra müzakirə olunan "məqsəd vasitəyə haqq qazandırmalıdırmı?” -dilemmasının cavabı aydındır. Onlar icraçılar üçün yalnız bir "qızıl qayda” qoyublar- "Müqəddəs heç nə yoxudur”. İcraçıların bütün dəsti-xətti məhz bu prinsipə söykənir. Siyasi mübarizə üsulları, siyasi mədəniyyət, siyasət və əxlaq, siyasi satiranın siyasi mübarizədə rolu ilə bağlı hər hansı mükalimə və müzakirəni tamamilə rədd edilməsi, buna cəhd edənləri birbaşa nişan almaqla söymək də bu tapşırıqdan irəli gəlir. Bu icraçılar bəlkə də özləri də fərinqə varıblar ki, onlardan zombi kimi istifadə olunur və yaxud hansısa qüvvələrin "unversal virtual əsgər”, "virtual anarxist” yetişdirilməsi eksperimentinin qurbanıdılar. Ola bilsin ki, özləri üçün artıq çıxış yolu görmürlər, ona görə tarana gedir, kamikadzelik edirlər. Çünki bəlkə də, anlayıblar ki, "şeytanla müqavilə əbədi bağlanır”, xüsusən "yaşıl şeytanla müqavilə” pozula bilməz. Bəlkə də, çıxış yolu axtarmırlar...Zombi olmaq elə onların öz seçmidir?

Müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyaları 19-cu əsr anarxizm, inqilabi terrorizm ideyalarının virtual məkanda hədəf ölkələrə, hökumət və siyasi liderlərə qarşı innovativ üsullarla tətbqinə imkan yaradıb. Bizim bu Avropa paytaxtlarının tualet və zibilliklərində eşələnməklə, siyasi mübarizə apardığını elan edən başıbəlalı, özünü tanımayanlar bilməzlər. Amma onların sponsorları və rejissorları çox yaxşı bilir. 1869-cu ildə Cenevrədə Neçayevin "İnqilabçının katexisizi” adlı əsəri çap olunur. Əsərdə inqilabçının rəhbər tutmalı olduğu prinsiplər və baxışlar yer alıb. 4-cü bənddə qeyd olunur ki, "O, (inqilabçı) ictimai rəyə nifrət edir. İndiki ictimai əxalqın bütün təzahür formalarına nifrətlə yanaşır. Ona mane olan hər şey əxlaqa ziddir və cinayətdir”. Bu özünü tapmayan şəxslər bilsinlər ki, onlar hələ 149 il əvvəl dərc olunan rəhbərliyə əsasən idarə olunurlar. Onlardan milli əxalqımızı, dəyərlər sistemimizi, biz sözlərə bizi-biz edən dəylərimizi sarıstmaq, dağıtmaq, milli təhlükəsizliyimizə təhdidlər yaratmaq üçün "Katexisiz”də qeyd edilən kimi istifadə olunur. Onu da qeyd edək ki, az sonra Neçayevin və digər "inqilabı makiavelliçilər”-in yazdığı bu qaydaları bolşeviklər əsas götürdülər. Onların inqilabı isə bütün bəşəriyyət, ayırca bizim xalqımız üçün çox dəhşətlər gətirdi. Bolşevik inqilabının sponsorlarından biri isə o zamankı Almaniya hakim dairələri idi...

Siyasi satira tənqidi təfəkkürün formalaşmasında spesifik rol oynayaraq ictiamai-siyasi proseslərin obyektiv dərk olunasına böyük töhfə verir. Bu baxımdan siyasi satira obrazlar və simvollar vasitəsilə tənqidi mühakimələrin daha geniş kütlələrə çatıdırılmasını təmin edir. Müasir siyasi mübarizə prkatikasında da geniş yayılıb və effektiv istifadə olunur. Amma siyasi satira Qərb ölkələrinin praktikasında heç vaxt siyasətçilərə münasibətdə şərəf və ləyaqətin alçaldılması üsulu kimi istifadə olunmur. Oluna bilməz. Siyasətçilərin siyasi kimliyi tənqid olunur. Bu başıbəlalı "zombiboy”ların istinad etdiyi Qərb siyasi satira praktikası məhz siyasi kimliyin tənqid olunmasına köklənir. Bunların əsası hələ Qədim Yunanıstan siyasi praktikasına gedən, Böyük Fransa İnqilabında cilalanan siyasi satiranın böyük irsindən öyrəndikləri isə unitaz və zibillikdə eşələnmək olub.

Təəssüf və min təəssüf ki, Volterin, Hötenin, Hegelin vətəni olan ölkələrindən belə küfrlər səslənir və Azərbaycan dövləti, onun atributları, milli əxlaq dəyərlərimiz hədəf alınır. Min təəssüf ki, liberal, demokratik Avropa ölkələrinin paytaxtlarında buna dözümlü yanaşırlar. Görən bu təmkin doğurdanmı söz və fikir azadlığına hörmətdən qaynaqlanır? Görəsən, Yunanıstanda iqtisadi böhran baş verdiyi zamanlarda, 3-4 il əvvəl Almaniya siyasi rəhbərliyinin ünvanına azərbaycanlı mühacirlərin söyüşlərinin heç yüzdə biri qədər olmayan tənqidlər və satirik fikirlər səslənəndə rəsmi Berlin bütün Avropanı niyə silkələyirdi və Afina hədələnirdi? Bu sual da ritorikdir və sadəcə Avropa ölkələri də dəfərlərlə sübut ediblər ki, Makiavellinin fikirlərini çox yaxşı mənimsəyiblər. C.Millin ifadə azadlığı barədə dediklərini isə xüsusən son zamanlar fərqli interpretasiya edirlər. Azərbaycan da, bizlər də gərək bunu nəzərə alaq...

Mia.az

Digər xəbərlər

Azərbaycan–Özbəkistan: Müttəfiqlikdən Qardaşlığa Ucalan Strateji Tərəfdaşlıq.. - Gülarə Verdiyeva yazır

Beynəlxalq təcrid vəziyyətində olan Rusiya öz çöküşünü hazırlayır - Vahid Tağıyev yazır

Təhsildə sertifikasiya fırıldağı: elə bir sistem qurublar ki... - Kamran Əsədov yazır

Bir test sualı üçün 3 manat ödənilir: "Əgər Elnur Əliyev oranı da caynağına keçirməyibsə..." - "Əliboş gedirdik bunkerə..."

Hər şey “plan üzrə” gedir - Şahin CƏFƏRLİ YAZIR

"Bu "mədəni, savadlı" adamlar öz dilləri ilə pula işlədiklərini deyirlər" - Könül Aydın yazır

Konturyeyənlər - Təbriz VƏFALI YAZIR

Süni intellektlə mənə göz vuran Mono Liza... - Təbriz VƏFALI YAZIR

“18+” - yeniyetmələr üçün məxfi açar sözlük - Təbriz VƏFALI YAZIR

Ümumibəşəri dəyərləri özününküləşdirmə cəhdi... - Vahid TAĞIYEV YAZIR

Jurnalist andı... - TƏBRİZ VƏFALI YAZIR

Müasir “külək güllələri”… - Təbriz VƏFALI YAZIR

SON XƏBƏRLƏR

10:54 05.07.2025

Xalq artistinin dəbdəbəli bağ evi... - VİDEO

10:32 05.07.2025

General Əli Nağıyev DTX-nin Akademiyasında: "Ayıq-sayıq olmalı..." - VİDEO, FOTOLAR

10:09 05.07.2025

Hikmət Sabirabadlının dostunun oğlu haqda qərar verildi - “Qanuni oğru” isə deport olunacaq

09:55 05.07.2025

Avro qalxır, bu, Azərbaycan bazarına necə təsir edir? - Açıqlama + VİDEO

09:54 05.07.2025

Sabirabad sakini Kürdə boğulub

09:08 05.07.2025

Azərbaycan nefti ucuzlaşdı

09:00 05.07.2025

Bu gün Azərbaycanda Aşuradır

00:01 05.07.2025

Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR

23:18 04.07.2025

Zaur Mikayılov sabiq icra başçısının qızı ilə anlaşıb

22:01 04.07.2025

ÖLKƏ LİDERLƏRİ XANKƏNDİDƏ: 17-ci Zirvə görüşündə mühüm mesajlar verildi - ÇIXIŞLAR + VİDEO (YENİLƏNİB)

19:57 04.07.2025

SOCAR-da daha bir təyinat - FOTO

19:54 04.07.2025

YAP Nəsimi rayon təşkilatının yaranmasının 32-ci ildönümü qeyd olunub - FOTOLAR

19:51 04.07.2025

İran prezidenti Şuşaya heyran qaldı - İlham Əliyev tanış elədi (VİDEO)

19:49 04.07.2025

İran prezidentinin Xankəndinə səfəri başa çatıb - FOTO (Yeniləniib)

19:42 04.07.2025

Şuşada İlham Əliyevin adından Zirvə görüşünün iştirakçılarının şərəfinə rəsmi nahar verilib - FOTO

19:07 04.07.2025

Ərdoğan Füzuli Beynəlxalq Hava Limanından yola salındı - FOTO (YENİLƏNİB)

18:43 04.07.2025

İlham Əliyevlə İran prezidenti bir arada: nələr müzakirə olundu? - FOTOLAR

18:31 04.07.2025

"Başakşehir" qapıçısının müqaviləsini uzadıb

18:23 04.07.2025

Türkiyədə 180 siyasi partiya var - Ən çox üzvü olanla ən az üzvü olan təşkilatın adı açıqlanlıb

18:11 04.07.2025

Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri başa çatıb

18:05 04.07.2025

Ali Məhkəmə inzibati mübahisələrə dair işlərlə bağlı qərar qəbul edib

17:56 04.07.2025

"Fənərbağça" bu oyunçu ilə müqaviləni uzadıb

17:43 04.07.2025

DEPUTATLAR DAHA 15 MƏSƏLƏNİ MÜZAKİRƏYƏ ÇIXARACAQ - Siyahı

17:16 04.07.2025

"Milan" yarımmüdafiəçi transfer edib

17:00 04.07.2025

Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 5 günlük məzənnəni açıqladı

16:57 04.07.2025

Sadır Japarovun Azərbaycana səfəri başa çatıb

16:57 04.07.2025

Osayi-Samuel "Birmingem Siti"yə transfer olub

16:51 04.07.2025

Fatih Terimin yerinə məşhur məşqçi gətirilib

16:50 04.07.2025

"Beşiktaş"ın Avstriya heyəti açıqlanıb

16:39 04.07.2025

"Atletik Bilbao" Niko Uilyams ilə müqavilə uzadıb

16:29 04.07.2025

"Liverpul" vəfat edən futbolçusu ilə bağlı məlumat yayıb

16:28 04.07.2025

Super Liqanın püşkü atıldı - Derbi oyunları nə vaxt oynanılacaq?

16:21 04.07.2025

"Yuventus" Conatan Davidi transfer edib

16:09 04.07.2025

Şair Məmməd İsmayıl xəstəxanaya yerləşdirilib

16:07 04.07.2025

İtkin düşən 3 hərbçi Kəlbəcərdə dəfn edildi - FOTOLAR (Yenilənib)

15:44 04.07.2025

Ölkə başçıları Xankəndidə çay sürfəsi arxasında - VİDEO, FOTOLAR

15:30 04.07.2025

“Moody’s" Azərbaycanın kredit reytinqini yüksəldib - Açıqlama

15:21 04.07.2025

Qəzza zolağında savaş: 37 fələstinli həlak olub

15:05 04.07.2025

Üzərinə həbs qoyulan əmlakın satışı: yeni qaydalar nə vəd edir? - DETALLAR

14:59 04.07.2025

"Azəriqaz" "Jurnalistlərin binası"nda yaranan problemi həll edib - Açıqlama

14:55 04.07.2025

Milli Məclisin növbəti iclası iyulun 8-də olacaq

14:37 04.07.2025

Ermənilər Bakıda hakim qarşısında - Zərərçəkənlər ifadə verirlər

14:12 04.07.2025

Şuşa İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının turizm paytaxtı seçilib

14:02 04.07.2025

Şəxsiyyət vəsiqəsində dəyişiklik təsdiqləndi - Yaşayış yeri və...

13:49 04.07.2025

Əmlakla bağlı yeni qanun qəbul olunub

13:28 04.07.2025

Türkiyənin 32,5 faizi heç bir partiyaya inanmır - SORĞU

13:06 04.07.2025

Xankəndidə İlham Əliyevlə Şahbaz Şərif bir araya gəldi - Müzakirə + FOTOLAR

13:00 04.07.2025

Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz

12:52 04.07.2025

Azərbaycan–Özbəkistan: Müttəfiqlikdən Qardaşlığa Ucalan Strateji Tərəfdaşlıq.. - Gülarə Verdiyeva yazır

12:31 04.07.2025

"İlham Rəhimovun xilaskar obrazını cəmiyyətə sırıyan qüvvələr bunu anlayırmı?" - Eynulla Fətullayevdən sərt açıqlama

DAVAMINI OXU