KITABLARI YANDIRMAQDAN BÖYÜK CİNAYƏT
17-11-2023 [15:57]
Qalib ARIF
***
Böyük Çin filosofu Konfutsinin bir kəlamı var, İsa Peyğəmbərin də adına yazırlar: “Siz insanların balıq yeməyini istəyirsinizsə, onlara balıq verməyin, balıq tutmağı öyrədin”.
Düşünürəm ki, hazırda bütün dünyada internet-məkanda tez-tez səslənən “Kitab oxuyanlar bu gün də, sabah da televiziyaya baxanları idarə edəcəklər” deyimi də bu hədisə əsaslanır. Çünki kitablar təxəyyülün inkişafına xidmət edir – sizə balıq tutmağı öyrədir, televiziya isə onu sizə hazır verir. Tutaq ki, siz Hüqonun “Səfillər”ini oxuyursuz, sizin beyninizdə yalnız sizə aid olan, sizin yaratdığınız Janvaljan, Javer obrazları canlanır. Televiziyada “Səfillər” filminə baxanda deyirsiz “yox, burda Janvaljan çox qocadır, Javer isə çox keçəldir”.
Təxəyyül böyük qüvvədir, insanın analitik ağlını, yaradıcı təfəkkürünü inkişaf etdirir. Cek London nahaq yerə demir ki, “Təxəyyül hətta vəhşini də dahi edə bilir”.
Albert Eynşteyn isə təxəyyülə elmdən, təhsildən böyük qiymət verir, “Təxəyyül günəş şüasını minib, istədiyi yerə çapmağa qadirdir” deyir. Deməli, təxəyyül yaradıcılığa nur saçan, təfəkkürə yol göstərən bir işıqdır. Dünyanın bütün bədii əsərləri, dahi kəşfləri bu işığın təsirindən yaranır. Bu işığın mənbəyi bir tərəfdən insanın öz talantıdırsa, digər mənbəyi oxuduğu kitablardır. Bunlar sanki qoşa qanadlardır, insanlığı irəli aparır. Aristotel hələ 2500 il bundan əvvəl demişdi ki, “Hər hansı yeni ideya, ən azı iki köhnə ideyanın qovşağında yaranır”. Köhnə ideyaları isə insan oxuduğu kitablardan alır, onların üzərində öz talantı ilə yeni ideyanı yaradır.
Kitab oxumağn təxəyyülü inkişaf etdirməkdən, təfəkkürə qida verməkdən başqa, insanın sağlamlığına, formada qalmasına da müsbət təsir edir. Kitab oxuma prosesi insan beynini gimnastika etdirir, beyni qocalmağa, korşalmağa qoymur. Bu da insanı cavan saxlayır, yaddaşını yaxşılaşdırır, ömrünü uzadır. Viktor Hüqoya, Lev Tolstoya, Albert Eynşteynə baxın, görün kitab oxumaq onların peşəkar yaradıcılığını hansı səviyyəyə qaldırıb, ömrünü nə qədər uzadıb. Mütəmadi kitab oxuyan adamlar, bir qayda olaraq, hazırcavab, özlərinə inamlı olurlar, söz ehtiyatları çox olur, düşdükləri situasiyadan daha asan baş çıxarırlar, ən azı, çörəklərini kitab oxmayanlardan daha rahat qazanırlar.
Hazırda bütün dünyada internet-məkanı başına götürən bir deyimi də var: "Kitab oxuyanların sayı sürətlə azalır, XIX, XX əsrlərdə kitab oxuyanların heç 5-10 faizi indiyə qalmır”. Hesab edirəm ki, tamamilə səhv yanaşmadır. Sadəcə olaraq, klassik demiş, “Zamanın nehrəsi çalxanır, yağı yağ üstə çıxır, ayranı ayranlıq olur”. XIX, XX əsrlərdə kitab oxumaq, sadəcə olaraq dəb idi, indi Feysdə, İnternetdə vaxt keçirmək kimi. Odur ki, həmin dövrlərdə kitab oxuyanlar da çox idi, evdar qadınlardan tutmuş işsiz-gücsüz adamlara kimi. Balzakı, Dyumanı yada salın, onların əsərlərini Avropanın, Rusiyanın bütün evdar qadınları oxuyurdu...
Bu gün isə, vaxtın qızıl olduğu dövrdə insanlar kitabı vaxt keçirmək üçün yox, yeni bir şeylər öyrənmək, nə isə götürmək üçün oxuyurlar. Odur ki, bədii kitabları oxuyanların sayı sürətlə azalır, elmi, fəlsəfi kitabları oxuyanların sayı isə parallel olaraq artır. Bunu dedektiv əsərləri oxuyanların sayının azalması timsalında daha bariz müşahidə etmək olar. Deməli, kitab oxumaq da bütün ali dəyərlər kimi dərk olunan zərurətdir, dərk olunduqda şəxsiyyətin inkişafına, yaradıcılığına, dərk olunmadıqda isə, ən yaxşı halda, vaxt itkisinə səbəb olur. Ən pis halda isə, dəli olanlar da var…
Bəli, kitab keçmişin səlnaməsi, bu günün güzgüsü, gələcəyin xəbərçisi kimi bütün zamanların və bütün insanların diqqət mərkəzində olub və olacaq. Min illərdir ki, uzaqgörən, öz xalqının inkişafını istəyən şahlar, imperatorlar kitabı yazanları – filosofları, yazıçıları mükafatlandırır, kitabı, kitabxananı qoruyur, insanları kitab oxumağa, savad almağa çağırırlar. Zalımlar, vicdansız hökmdarlar isə kitabxanaları yandırır, alimləri cəzalandırır, xalqları qaranlıqda saxlamağa çalışırlar. Eramızdan əvvəl Misirdə İskəndəriyyə kitabxanasının yandırılmasından tutmuş, XX əsrdə kommunistlərin, faşistlərin kitabları, kitabxanaları yandırmasına qədər, bunun yüzlərlə nümunəsi var. Ancaq tarix göstərir ki, kitab yandıranlar heç zaman öz arzuların çatmırlar və çatmayacaqlar. Alçaqlar, vicdansızlar nə qədər yandırsalar da, kitab Səməndər quşu kimi odun, külün iğindən çıxır, insanlara yol göstərir, savad verir…
Düşünürəm ki, kitab yandırmaq ən böyük ədalətsizlikdir, faktiki olaraq, bəşəri cinayətdir. Amma kitabları yandırmaqdan daha böyük bir cinayət var: KİTABLARI OXUMAMAQ…
MİA.AZ
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
I və IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanının nəticəsi elan olunub - Ən çox balı kimlər toplayıb?
Paris-2024: Azərbaycan heyəti açılış mərasimində paraddan keçib
Agentlikdə nöqsanlar aşkarlanıb
Avropa İttifaqı terrorizm siyahısını yeniləyib
Hikmət Hacıyev, Fuad Ələsgərov, Ramil Usubov... - PA-nın rəhbər şəxslərinin avqust ayı üzrə qəbul günləri bəlli oldu (CƏDVƏL)
Nazir, komitə sədri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)
Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələri Kipr adasının ətrafında güc nümayiş etdirib - Açıqlama
"Kassam tuqayları" 9 aydır İsrail ordusuna dirənib - Daha iki tank sıradan çıxarılıb
Sərdar Cəlaloğlu seçkilərdən geri çəkilib - Açıqlama
Yaşar Gülər Azərbaycanın Ankaradakı səfiri ilə görüşüb
Siyasətçinin oğlunun meyiti dalğıc geyimində dənizdə tapılıb - FOTO
Baş məşqçi Paris Olimpiadasından qovuldu - Drona görə
Sabah" Jarl Marqarita ilə yollarını ayırıb
Prezident İlham Əliyev Fərman imzalayıb
İlham Əliyev Türkiyə ilə bağlı daha bir sazişi təsdiqlədi - Fərman
"Qalatasaray"ın hücumçusundan şok hərəkət - Ayrıldığı arvadının lüt görüntüsünü yaydı (FOTO)
HANSI UNİVERSİTETLƏR TƏHSİL HAQQINI QALDIRIB? - Açıqlamalar
“Araz market"də qurdlu xurmalar satılır - Açıqlama + VİDEO
Qəbələdə orta məktəb yanıb
Türkiyədə vəfat edən azərbaycanlı jurnalistin nəşi Bakıya gətirilib
Tramp, yoxsa Harris? - Seçkinin taleyini həll edəcək 5 ştatda SORĞU
Türkiyə MN-dən Azərbaycanla bağlı paylaşım: "Birlikdən güc doğar"
Türkiyə İraq və Suriyada daha 15 PKK-lını zərərsizləşdirib
Nazirlər Kabineti Maliyyə Monitorinqi Xidməti haqda qərar imzalayıb
Deputatdan Şuşada bir çaynik çayın 32 manata satılmasına etiraz: "İnsaf, ədalət öndə olmalıdır"
Sabah yağış yağacaq
Bu rayonlarda güclü külək olacaq - Siyahı
Fransada Olimpiya Oyunları qabağı sensasion təxribat: hakerlər qatarların hərəkətini dəyişib, bəzilərini isə...
Polis əməliyyatı: mütəşəkkil dəstənin 5 üzvü qandallanıb - ADLAR
Ağadadaş Ağayevin yaraladığı xadimə nələr deyir? - VİDEO
İsrailli nazirlərdən Kamala Harrisə sərt cavab verildi: "Biz tələyə düşə bilmərik" - "Atəşkəs olmayacaq, qadın namizəd!”
Bu bölgələrdə sel olacaq - Xəbərdarlıq
İordan çayının qərb sahilində daha 14 fələstinli saxlanılıb - 3 İsrail əsgəri isə yaralanıb
İlham Əliyev Maldiv prezidentinə məktub göndərib - MƏTN
İlqar Məmmədov: "Partiyamızın iki üzvü artıq qeydə alınıb"
Kolleclərə ixtisas seçimi başlayıb - DİM-dən xəbərdarlıq
Müğənni Mətin Hüseynzadə ölümdən son anda qurtulub - VİDEO
Türkiyədə 11 universitet rektoru dəyişdi - SİYAHI
Deputatın oğlu xaricə valyuta çıxarıb, ancaq...