"Heç vaxt siyasətə qarışmamışam, amma elə şeylər var ki..." - Allahşükür Paşazadənin 21 il əvvəl verdiyi MÜSAHİBƏ
29-05-2020 [12:46]
Mia.az Modern.az-a istinadla jurnalist Səfurə Çərkəzqızının 1999-cu ildə Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadədən illər öncə aldığı müsahibəni təqdim edir:
Qeyd edək ki, müəllifin “Sevdalılar” adlı kitabında yer alan bu müsahibə internet mediada ilk dəfədir yayımlanır.
***
Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri şeyxülislam hacı Allahşükür Paşazadəylə görüşüm onun doğum günü ərəfəsində baş tutdu. Olanlardan, ola biləcəklərdən, dindən, dindarlardan, hətta doğum gününü necə keçirəcəyindən də danışdıq...
- Şeyx həzrətləri, bura gələndə məscidin qapısında oturan dilənçi qadınları gördüm. Hara gedir bu millətin axırı? Hamı əl açıb dilənir...
- Bismillahir-Rəhmənir - Rəhim! Yaxşı olar ki, bu sualı dövlət qurumlarına, onun işçilərinə verəsiz. Bu məsələləri dövlət həll eləməlidi.
- Həmişə güzəran ağırlaşanda deyirlər: dinsizliyimizdən bu günə düşmüşük. Siz necə fikirləşirsiz?
- Bizim xalq heç vaxt dinsiz olmayıb. Bugünkü çətin vəziyyəti dinin üstünə yıxmaq lazım deyil.
- Bəs dinin dövlətə təsiri necədi?
- Azərbaycan dövlətinin Konstitusiyası, qanunu var. Biz də işimizi o çərçivədə görürük. Yəni həmin qanunda yazılmayıb ki, din dövlətə təsir eləməlidi. Dinin dövlətə köməyi o olmalıdı ki, məscidlərdə dini işlər aparsın. Şəriət kitablarını, “Quran”ı çap elətdirsin.
- Dinlə siyasət necə? Din xadiminin siyasətə müdaxiləsi düzgündür?
- Konstitusiyanı oxumusunuzsa, bayaq dediyim kimi, “Vicdan azadlığı” bəndində göstərilir ki, din dövlətdən ayrıdı. Heç bir siyasi işlərə qarışmır.
- Amma sizi ən çox siyasətə müdaxilənizlə suçlayırlar.
- Mən heç vaxt siyasətə qarışmamışam. Amma elə şeylər var ki, kənardan durub baxmaq olmur. Mən də bu ölkənin vətəndaşıyam. Din dövlətdən ayrı olsa da, vətəndaş vətənindən ayrı deyil. Onun işlərinə müdaxilə eləmək, dövlətçilik ideyasını yaymaq mənim də borcumdu.
- Onda gəlin indiki siyasi vəziyyəti sizin baxışınızla çözək.
- Yaşadıqlarımız bütün dövlətlərin həyatında olub. Bu dövrdə çətinliklər, laxlamalar baş verir. Amma axırda xalq öz doğru yolunu tapır. Camaata da bu dövrdə köməyi biz eləməliyik. Uzun müddət müstəmləkədə olduğumuz üçün azadlığa birdən-birə çatmaq çətindi. Bu gün bütün müsəlmanların qəlbində iman var, o vaxtsa bunu izhar eləmək mümkün deyildi. İndi məscidlər, mədrəsələr açıq-aşkar öz işiylə məşğuldu. Əminəm ki, xalqımız gec-tez axtardığı yolu tapacaq.
- Bununçün xalq kimə arxalanmalıdı? Lap belə deyək: müxalifətə, ya iqtidara?
- Allaha!
- Şeyx, deyirlər, siz türkçülüyə qarşı çıxırsız?
- Yalan söhbətdi, buna heç bir əsas yoxdu. Mən milli məsələlərə yox, dini işlərə baxıram. Milli məsələlər dövlətin işidi. Biz heç bir dini məzhəbi birləşdirmək fikrində deyilik. Amma bunların arasında dostluq yaratmaq borcumuzdu. O sözü deyən ancaq təxribat məqsədi güdür. Əslində, mənim istəyim odur ki, islamdan gələn keyfiyyətləri qoruyub saxlayaq. Heç bir dövlətin xüsusiyyətləri bizdən o keyfiyyəti almasın. Bizim öz modelimiz olmalıdı, ordan-burdan gələn yox. Əgər mənim bu mövqeyimi hər hansı millətin əleyhinə yönəldirlərsə, daha sözüm yoxdu.
- ...Bizdə həm çadraya bürünənlər var, həm də açıq-saçıq geyinənlər...
- Azərbaycan müsəlman dövləti yox, müsəlman ölkəsidi. Burda müxtəlif xalqlar yaşayır. Kim müsəlmançılığa əməl eləyirsə, başını örtməlidi. Bu, mənim sözüm deyil, Allahın, peyğəmbərin, şəriətin tələblərindən biridi. Kim istəmirsə, məcburiyyət yoxdu. Amma təbliğat bizim borcumuzdu.
- Son illər bizdə müxtəlif dinlərin təbliğatı gedir...
- Bir vaxtlar ateizmdən imtahan verib “5” alanda sevinirdik. Həmin nəsil beş-altı ilin içərisində dönüb müsəlman ola bilməz ki... Onların içərisində kök salmış ünsürlər həmin təbliğata tez uyur. Bir də ki Azərbaycanın coğrafi mövqeyi, onu əhatə edən dövlətlərin dünyadakı siyasi yeri buna təsiri göstərir. Həmin dövlətlər Azərbaycanın gələcəyini öz arzusuyla görmək istəyir. Hər birinin də öz maraqları var.
- Siz onlara qarşı hansı işləri görürsüz?
- Bizimki təbliğdi. “Vicdan azadlığı”nda var ki, xalqın ümumi etiqadına, ənənəsinə yad məzhəblərin, dinlərin yayılması qadağandı. Bu qanunu dövlət qəbul eləyib, o da cavabdehdi. Azərbaycanda hər hansı bir dini yayırlarsa, onun fəaliyyəti üçün şərait yaradan, viza verən, sərhəddən keçirən dövlət məmurlarıdı. Həmin dinlərin təbliği üçün nə qədər pul qoyulur. Özü də gələnlər xüsusi öyrədilmiş adamlardı. Onlar öz dövlətlərində məktəb keçiblər. Bizimsə qarşımızı qanunlarımızdakı qüsurlar, boşluqlar kəsir. Missionerləri cəzalandıracaq qanunumuz yoxdu. Bu məsələləri biz dəfələrlə qaldırmışıq. Milli Məclis xüsusi qərarlar çıxarmalıdı.
- Bizdə İran mədrəsələrinin, dini məktəblərin sayı artır. Sizcə, bu da İran dövlətinin gizli təbliği deyil?
- Elə hesab eləmirəm.
- O məktəblərin yerləşdiyi binaların üzərində ancaq İranın bayrağı asılır...
- Mənə qalsa, ümumiyyətlə, hər hansı binadan bayraq asılmasının əleyhinəyəm. Özümüzün bayrağı, ya başqasınınkı, fərqi yoxdu. Bu, o deməkdi ki, bu işi mən eləmişəm. Bir növü, elədiklərinə minnət qoymaqdı.
- Keçək başqa məsələyə...Şəriət məhərrəmlikdə baş yarmağa, qan çıxarmağa icazə vermir. Amma belə mərasimlər elə sizin məscidin həyətindəcə olur...
- Qan çıxarmaq müsəlmançılıqda günah sayılır. Biz dəfələrlə televiziyadan bu barədə çıxışlar eləmişik. O mərasimləri təşkil eləyənlərsə bizim mollalar deyil. Kənardan gələn camaatdı. Onlar elə bilir ki, zəncirlə özlərini döyməklə Allahın yanında günahlarını yuyurlar. Bir də ki onlar ancaq bir gün bura gəlirlər. Biz onlara necə deyək “gedin burdan!”?
- Sizcə, bu, camaat arasında dini təbliğatın zəifliyi deyil?
- Düzdü.
- Doğum gününüzü təmtəraqlı keçirmək fikriniz var?
- Yox, elə bir şey fikirləşməmişəm.
- Gəlin bir az da islamda qadının yeri barədə danışaq...
- İslamın qadınlara verdiyi hüquq, ixtiyar heç bir dində yoxdu. Allah-təala Quranda buyurur ki, qadınlar bəzi şeylərdə kişilərdən üstündü.
- İslamın qadına verdiyi o hüquqları müasir Azərbaycan qadını qoruya bilirmi?
- Yox.
- Niyə?
- Çünki cəmiyyət hələ o səviyyədə yetişməyib. Bununçün heç kəsi qınamaq olmaz. Hələ xeyli zaman gərəkdi. Bax, bilirəm ki, başınızdakı yaylığı bura gələndə örtmüsüz, eləmi?
- Doğrudu.
- Amma çox istəyərdim ki, həmişə belə örtünəsiz. Siz bu yaylığı Allaha görə yox, mənə görə bağlamısız. Nə vaxt bu işi Allaha görə eləsəz, deməli, azadlığınızı, hüquqlarınızı qoruya bilirsiz. Əgər daxili azadlığınız daxili hicabınız olsa, bu dediklərinizə çatmaq mümkündü. Qadına verilən ixtiyar Sovet dövründə onların əlindən alındı. Biz səkkiz il qabaq bunları qışqırıb deyirdik. Mən Azərbaycan qadınlarından o qədər də narazı deyiləm. Amma axır vaxtlar televiziyada, qəzetlərdə elə açıq-saçıq şeylər verirlər ki. Siz elə bilməyin ki, mən fanatikəm. Amma əgər mən ailəmlə oturub hansısa filmə baxa bilmirəmsə, bu, biabırçılıqdı.
- İslamın verdiyi azadlığı Azərbaycan qadını tarixin daha hansı dövründə yaşayıb?
- Mən Sovet dövründə yaşamışam. Əvvəlki dövrləri də ancaq kitablardan oxumuşam. Hər halda, qadınların hüquqları Sovet dövründə daha çox tapdanıb.
- Sizcə, qadınlarımız o azadlığa çatacaq?
- İnşallah! Bu, sizdən, dinə yanaşmağınızdan asılıdı. Əgər addımınızı şeytana yox, Allaha görə atırsınızsa, gec-tez o zirvəyə çatmalısız.
- Milli Məclis çoxarvadlılıqla bağlı bir ara səs-küy qopardı. Amma qərar qəbul olunmadı...
- Çoxarvadlılıq Allahın “Quran”da buyurduğu qanundu. Şəriətdə dörd arvada qədər evlənmək olar. Amma çoxlu şərtləri var. Gərək arvadların hamısına ədalətli olasan. Eyni cür sevəsən, mənəvi-maddi, şəhvani tələblərini bərabər ödəyəsən. İkincisi, şəriətə görə birinci arvadın uşağı olmursa, ya keçici xəstəliyi varsa, kişi ondan icazəsiz ikinci arvad ala bilər. Əgər bu səbəblər yoxdusa, ikinci arvad almaq üçün mütləq birincinin icazəsi olmalıdı. Üçüncünü almaq üçünsə hər iki qadının icazəsi lazımdı. Dördüncü də elə. Hanı indi belə kişi? Şəriətə görə bəzi məqamlarda çoxarvadlılıq vacibdi. Müharibələr zamanı nəsil artımı üçün...
- Bəs şəriətə görə Şeyxin neçə arvadı olmalıdı?
- “Quran”da nə yazılıbsa, o, şeyxə də aiddir. Amma şeyxinizin bir arvadı var. İkincisinə, üçüncüsünə də ehtiyac duymuram.
Premyer Liqa: növbəti turun təyinatları bəlli olub
Ağdərədə qumbaraatan və pulemyot tapılıb
Türkiyə kubokunun təqvimi açıqlandı
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat edib
Daha bir sosial media fenomeni tutulub - Xanımı ilə birgə
Qəzzada yardım gözləyənlər bombalanıb: 6 nəfər ölüb, yaralılar var
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
SABİQ NAZİRİN OĞLU İSTİNTAQA İFADƏ VERDİ - 400 minlik iddia ilə bağlı sensasion məlumat yayıldı
BRÜSSELDƏ "ÜÇTƏRƏFLİ GÖRÜŞ": ABŞ-ın təşəbbüsü Cənubi Qafqazda gərginliyi artıracaq – TƏHLİL
"Kinematoqrafiya haqqında" qanunun yenilənməsi məqsədilə işçi qrupu yaradılıb - ARKA-dan açıqlama
“1961-ci il Paris qətliamı" ilə bağlı qərar qəbul edildi - 300 insanın tarixi haqqı tanınacaqmı?
Əli Əsədov peşə təhsili üzrə yeni qərar imzalayıb
Latviya XİN rəhbəri istefa verib
“Azneft”in keçmiş rəhbəri SOCAR-da yeni vəzifəyə təyin edildi
Şərqşünas alimin azərbaycanlıların soyqırımına dair məqaləsi Tehranda çap olunub - FOTOLAR
Vilayət Eyvazov 238 nəfərlə bağlı rəislərə tapşırıq verib, 34 qazi isə polisə işə götürülüb - VİDEO
Sergen Yalçın sevgi hekayəsi ilə yenidən gündəmə gəldi - FOTO
Bolqarıstanda hökumət 3-cü dəfə də qurula bilmədi - Ölkə növbədənkənar seçkiyə gedir
Qəzzada savaşın 174-cü günü: ölənlərin sayı 32552 nəfərə çatıb
PKK tərəfdarları hava limanında fransız məmurlara hücum çəkib - Türkiyəyə etap olunan şəxsə görə
Aparıcı bloggerlərin dələduzluğunu ifşa elədi: "Bunların gizli “smm” xidmətləri var..."
"Mənə deyir ki, "sən kimsən əəə" - Jurnalist "Azərişıq" ASC-nın rəhbərindən şikayətlənib
Emin Ağalarov: "Putinin qərarı əsas rəhbər tutulacaq" - "Bunun üçün 150 milyon dollar lazım olacaq"
Baş Prokurorluğun keçmiş mətbuat katibi vəfat edib
İngilislərin İstanbuldakı seçki ilə bağlı proqnozu: "Müxalifət çöküb, buna görə..."
Daha bir bankı əmlakları satışa çıxarıldı
Gimnastlarımız Qran-pri turnirinə qatılacaq
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Məktəblərə işə qəbul müsabiqəsi üzrə təkrar müsahibə keçiriləcək
SOCAR rəhbərindən daha bir dəyişiklik - "Azneft"in baş direktoru vəzifədən çıxarıldı, yeni təyinat oldu
Səbinə Əliyeva Xankəndidə erməni əsilli sakinlərlə görüşüb
ABŞ Yəməndəki husilərin mövqeyini bombalayıb
YAP qarşıdakı seçkidə bu deputatlardan imtina edəcək? - SİYAHI
Magistraturaya qəbul: qeydiyyat başlayıb
Mərkəzi Bank uçot dərəcəsi barədə qərar verdi - Açıqlama
Lənkəranda qəza: ata və oğul ölüb
Xankəndidə silah-sursat aşkarlanıb
Pensiyaya çıxan məşhur müğənni məbləğin azlığından şikayətləndi: "Pensiyaçıların Allahdan başqa yardımçıları yoxdur..."
Fələstinli cərrah Qlazqo Universitetinin rektoru seçilib
İstanbulda magistral yolda maşın atəşə tutulub - Yaralılar var
Energetika Nazirliyində kollegiya iclası keçirilib