12-03-2018 [11:08]
Məhəmməd Talıblı, iqtisadçı ekspert
Qədim mifologiyaya görə, IX əsrdə səlib yürüşünə çıxan öz qadının belinə "sədaqət kəməri” bağlayıb onun açarını onun boynundan asırmış. Məhz bu prosedurdan sonra arvadının ona xəyanət etməyəcəyinə əmin olub səfərə çıxarmış. Yeddi əsrlik yol gələn "sədaqət kəməri” XVI əsrdə maddiləşmiş forma aldı. Həmin kəmər hazırda İtalyanın muzeylərindən birində saxlanılır.
Əslində insanın müqəddəs dəyəri ifadə edən sədaqət simvolu təkcə muzey eksponatı olmalı deyil. Yaşantı olmalıdır. Düzdür, orada sədaqət intim münasibəti ifadə edən bağlılığı özündə ehtiva edir. Lakin, sədaqət bütün mənalarda şüurlu bağlılığa əsaslanırsa, buna güvənməyə doğrudan da dəyər. Sədaqət kor-koranə inam, tərsliyinə salıb bir yolu ömürlük yürümək öhdəliyi də olmalı deyil. Harada qırılacaqsa, orada dayanacsan. Harada dəyərlər dəyişəcəksə, orada qərarına yenidən baxacaqsan. Amma kiminsə acığına və ya konfortuna görə həyatını oda atmalısan ki, bunun "platonik sevgi” (Platonun konsepsiyası) olduğuna hamını inandırasan? Ölməlisən ki, qəhrəman desinlər? Lakin qəhrəmanlıq lazım olan yerdə də ölümü bəhanə etməli deyilsən.
Uzun illərdir bir siyasi cinahda təmsil olunanların yol gəldiyini diqqətlə təhlil edirəm. Yolun başında olanların bəzən başarsız olduqlarını, bəzən konyukturaya xidmət etdiklərini sezmək olur. Amma həmin siyasi çevrədə minlərlə saf və səmimi vətəndaşları özünə inandırmış bəzi liderciklərin davranışları məyusluq doğrur. Bəzi vətəndaşlarımız da siyasi liderlərlə ömürlük əhdi-peyman bağlaması kimi görünmələri onlarda daha çox siyasi fanatizmi möhkəmləndirir, nəinki siyasi sədaqəti ifadə edir. Bir papqası, bir də sədri olan partiyaya insan niyə bağlansın ki? Xalqın sözünü deyəcək qədər cəsarəti, siyasi fəhmi və intelekti olmayan liderə insan niyə ümid etsin ki? Burada heç bir siyasi sədaqətdən söhbət getmir. Şəxsi simpatiyaya görə siyasi sədaqət olar? Siyasi sədaqət eyni dəyərlərin seçimi, qərarların qəbulolunma legitimliyi və praktiki tərəflərin bölüşmək məsuliyyətini (mədəniyyətini) özündə ehtiva etməlidir. Bu mənada korafəhim bağlılığın və fanatikcəsinə itaətkarlığın sədaqət anlayışı ilə heç bir əlaqəsi olmadığını düşünürəm.
Zəmanənin dəyişən şərtlərinə uyğunlaşmanın zərurliliyi siyasiləri yeni axtarışlara və yeni birliklərə inteqrasiya etmələrinə imkan yaratmalıdır. Bəzi yalnış seçimlə bağlı "siyasi nigahlar” insanları inkişafdan saxlayan amilə çevrir. Siyasi sədaqət kor-koranə itaətkarlıq forması almağa başlayıb. Gerçək siyasi sədaqət rasional qərarvermə imkanı və onun elan edilən prisiplərə nə dərəcədə uyğunluğu ilə ölçülməlidir. Mən Azərbaycanda nə qədər istedadlı insan tanıyıram ki, hansısa dar siyasi maraq daşıyıcısı olan çevrələrdə istedadlarını məhv edir, özlərini "yandırırlar”. Özləri də şəxsi həyatlarından məmnun deyillər. Daha əvvəlki kimi həvəslə yazmırlar və oxumurlar. Mövcud şərtlər onların potensialını buxovlayır, şəxsiyyət kimliklərini əlindən alaraq onları ruhsuz varlığa çevrib. Sanki ümidsiz bir texnokratik robot şəklin alıblar. Rəsmi televiziyalarda hafiz hacıyevin savadlı formasıkimi çıxış edirlər, beynəlxalq tədbirlərdə mötədil və balanslı mütəxəssis obrazına girməyə çalışırlar, müxalif mediada isə demokrat libası geymiş əzabkeş kimi görünməyə can atırlar. Bu cür elastiklik onları təbii halından çıxarır. Süni və dəyişən obrazları onları rahat buraxmır. Maskalanmış davranış hər addımında belələrinə əzab verməlidir. Əgər etdiklərinin fərqindədirsə... Ən əsası odur ki, özü də bilir ki, özü deyil. Bəlkə bu yazıqların heç Qurani-Kərimin "Münafiqlər” sürəsindən xəbərləri də yoxdur.
Bəşər övladı səhv etməyin ona xas olduğunu bildiyi halda siyasi liderlərin bütün səhvlərinə dözür. Onun səhvdən xali olmadığını anladığı və gördüyü halda cəhənnəmin odunda özünü yandırmaqda davam edir. Amma həqiqətin açıq simasına üzünü çevirmir. Bütləşdirdiyi lideri daha çox əziz tutur, nəinki liderin də çətəri altına sığındığı ideologiyanı. Onun düşüncəsində bir lider axtarışı var. Bütləşdirdiyi liderin yalnışlıqlarının üstündən keçmək kimi az qala mənəvi öhdəliyin də çiyninə götürür. Amma liderinə yalnışları deyəcək qədər özündə cəsarət hissini görmür. Məhəmməd peyğəmbərin ibrətamiz bir fikri var: "Kim ki, peyğəmbərlərə inanırdı, onlar ölüb getdi. Kim ki, Allaha inanırdı, o, sağ-salamat və yerindədir.”
Dəyərlər sistemi və dəyişməz prinsiplər varsa, bu kifayət edir. O zaman insanlar onun qələbəsini hətta bir ömür boyu da görməyə bilərlər. Amma ondan usanmayacaqlar. Ona arxa çevirməyəcəklər. Zamana ehtiyacı olan ideologiya olduğunu anladığı üçün onun qələbəsinə qədər bütün acıları udub ləyaqətlə o günlərə kimi səbr edəcəklər. Yalançı küyə və asan qələbəyə səslədiyin kütlə isə səndən hər zaman qələbə təşnəsi üçün yorulduqlarını və X (iks) günü ilə bağlı hesab soracaqlar. İnsanlar cəmiyyətin hazırlanmasına və həmin ideyalar sisteminin aparıcı ideologiyaya çevrilməsi üçün edilən cəhdlərini belə bir insan ömrünə kifayət etməməsini də mümkün saymalıdırlar. Bu zaman belə onu tərk etmək ağlından keçməyəcək. Sadəcə ona hələlik özünün bəhrəsini verməyən bir ideoloji ağac kimi dərk edərək səbr edəcək. Onun formalaşma və məhsul verən dövrləri olduğunu anlayaraq təmkinli davranacaq. Sənin bir bağban olaraq hövsələsizliyin və ömrünün kifayət etməməsi səbəbindən meyvəni kal dərməyin də məqbul deyil. Sənin bu qeyri-peşəkarlığın yaxınlarının gözündə həmin ağacın bar verməyən ağac kimi tanınmasına şərait yarada bilər. Bu mərhələ insandan böyük olmağı və sanballı davranışı tələb edir.
Siyasi sədaqət ideologiyaya olmalıdır. Gəldi-gedər insanlar sənin ideologiyan deyil. Sənin sadaqətin insanların kollektiv şəkildə formalaşdırdıqları ideologiyalara olmalıdır. Yalnız mütərəqqi və doğub-doğulan sistemlərdə "sədaqət kəməri” bir qrup insanların və ya liderlərin deyil, insanlığın və ona xidmət edən ideologiyanın belinə bağlanmalıdır. Onda sən heç zaman məyus olmayacaqsan!
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Şair-publisist Namiq Hacıheydərli vəfat edib
Bilik və bacarığını nəticəyönümlü fəaliyyətə çevirən müəllim... - Yeni layihə (FOTOLAR)
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycanın mülki əhalisi, demək olar ki..."
Abşeronda içki məclisində dava: dost dostunu öldürdü və...
ALİ MƏHKƏMƏ HAKİMİNDƏN ŞOK HƏRƏKƏT: evində canına qıyıb
“Toplum TV”nin daha bir əməkdaşı saxlanılıb? - DİN-dən açıqlama
Prezident İlham Əliyev daha bir sərəncam imzalayıb
PREZİDENT ONLAR HAQDA SƏRƏNCAM İMZALADI - Siyahı
Rektordan maraqlı təyinat - ”Mercedes-Benz"in keçmiş işçisini özünə müşavir götürüb
ANAMA-nın əməkdaşı Şuşada minaya düşüb - 3 qurum birgə məlumat yaydı
Laçının Sus kəndinə 59 ailə köçürülür - Püşk atıldı (FOTOLAR)
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Azərbaycan nefti 2 dollara yaxın bahalaşıb
DEPUTATA SUİ-QƏSD İŞİ: "Fazil Mustafanı dini çıxışlarına görə cəzalandırmaq istəyirdik" - Məhkəmə prosesi
"Azəriqaz" İB-də ikibaşlı oyun: imtahandan keçən xanıma ögey münasibət etiraz doğurdu, qurum rəsmisi reaksiya verdi
İTV-də dəyişiklik - Aparat rəhbəri Baş direktor müavini təyin olunub
Salyanda avtomobil və mal oğrusu tutulub
Xankəndidə silah və sursatlar aşkarlanıb
Bakcell ilə innovasiya dövrü başladı - FOTOLAR
Prezident Ərdoğanın ABŞ-a səfəri təxirə salınıb - Açıqlama
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
"Qalatasaray" 3 xalı 3 qolla qazandı
Nazir xidməti maşınında qəzaya düşüb
Prezident İlham Əliyev Almaniyadan Vətənə dönüb - FOTOLAR
İlham Əliyev Almaniyada: Kanslerlə birgə mətbuat konfransı keçirildi - "Əslində, sualınız təəccüb doğurur, çünki..." (FOTOLAR)
Bakının Nizami rayonunda dərəbəylikdir - FOTOLAR
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri bağda gəzişərək səmimi söhbət ediblər - FOTOLAR
SƏRHƏDLƏR DƏQİQLƏŞDİRİLiR: nəzərdə tutulan işlərin 35 faizi görülüb
ƏƏSMN-in strukturunda müdir dəyişikliyi olub - Regional idarələrdə kimlərə vəzifələr verilib?
AFFA İntizam Komitəsi "Qarabağ" klubunu cərimələyib
Böhran İdarəetmə Qrupu layihəsinin ilk simulyasiya testi uğurla başa çatdı - VİDEO, FOTOLAR
İLHAM ƏLİYEV BERLİNDƏ TƏDBİRDƏ: "Beləliklə, biz çox məsuliyyətlə davrandıq və..." - FOTOLAR (Yenilənib)
Prezident İlham Əliyev Almaniya XİN rəhbəri ilə görüşüb - FOTOLAR
Nazim Quliyev həbs olunub - Səbəb
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
Rusiya müdafiə naziri: "ABŞ Ukraynadakı münaqişəni bilərəkdən uzadır" - "Rusiya bu cür təhdidlərdən çəkinən deyil"
Keçmiş rektor yenidən hakim qarşısına çıxarıldı
Pərviz Şahbazov Biləsuvarda vətəndaşları qəbul edib
Penitensiar Xidmətin sabiq rəisinin ifadəsi yayılıb
Türkiyədə "terror əməliyyatı": daha 19 şübhəli tutulub
Vüqar Dadaşlı Nərimanovda həbs olunub