Donald Trampın siyasətinin ABŞ və qlobal sabitliyə vurduğu ağır zərər... - TƏHLİL
25-04-2025 [12:11]
Donald Trumpın prezidentliyi müasir dövrdə ABŞ və bütün dünya üçün ən dağıdıcı dövrlərdən biri oldu. Onun siyasəti Amerikanın mənəvi liderliyini zəiflətdi, beynəlxalq institutları alt-üst etdi və müttəfiq ölkələri uzaqlaşdırdı.
Bir çox cəhətdən, onun vurduğu zərər hətta Adolf Hitler və Vladimir Putin kimi qatil diktatorların törətdiyi ziyandan daha ağırdır, çünki Trump diplomatiyanın, humanitar əməkdaşlığın və iqtisadi sabitliyin əsaslarını məhv etdi.
İqtisadi sabotaj və humanitar kömək imicinə xəyanət
ABŞ iqtisadiyyatı hərbi üstünlükdən daha çox humanitar investisiyalar—xarici yardım, inkişaf proqramları və beynəlxalq ticarət əlaqələri - sayəsində inkişaf etmişdir. Bu təşəbbüslər qarşılıqlı münasibətləri gücləndirir, bazar imkanlarını genişləndirir və ABŞ-nin xeyirxah superdövlət imicini möhkəmləndirirdi. Təcrübə göstərir ki, hümanitar kapital ən gəlirli uzun müddətli investisiyadır.
Lakin Trump bu modeli rədd edərək, qəfil gömrük rüsumları tətbiq etdi, ticarət sazişlərindən çıxdı və Dünya Ticarət Təşkilatı (DTÖ), Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) kimi qurumları zəiflətdi. Onun "Amerika Birinci" doktrinası məntiqini geri təpdi, dünyanı ABŞ-yə qarşı çevirdi və Amerikanın liderliyinə olan inamı sarsıtdı. Qısa müddətli qazancı uzunmüddətli ittifaqlardan üstün tutaraq, o, ABŞ-nin nüfuzunun dayandığı iqtisadi diplomatiyanı məhv etdi. Dünyanın azad olunmasında böyük rolu olan Azadlıq, Amerikanın səsi kimi media qruplarının sıradan çıxarılması, Harvard kimi dünya lideri universitetə hücumları, USaid-in işinin dayandırılması ABŞ-ı avtoritarizmə sürükləmirmi?
Amerikanın mənəvi nüfuzunun sarsılması
Putinin Rusiyası kimi ekspansionist rejimlərdən fərqli olaraq, ABŞ hər zaman ərazi işğallarına qarşı çıxıb. Lakin Trump açıq şəkildə Kanadanı və Qrenlandiyanı ilhaq etmək fikirlərini səsləndirdi, diktatorların imperiyaçı ritorikasını təkrarladı. Hətta Ukraynaya hücum edən savaş cinayətçisi Putin belə işğal üçün bəhanə uydururdu. Trumpın suverenliyə hörmətsizliyi isə ABŞ-nin beynəlxalq hüququn qoruyucusu kimi imicini dağıtdı. Paris İqlim Sazişindən və İran nüvə müqaviləsindən çıxmaq kimi addımları qlobal əməkdaşlığa nifrətini göstərdi və ABŞ-ni təcrid olunmuş vəziyyətə saldı.
Beynəlxalq ədalətin pozulması və cinayətkarların gücləndirilməsi
Trumpın avtoritar liderlərə heyranlığı təkcə sözlə qalmadı, həqiqi fəlakətlərə səbəb oldu. O, Putini açıq şəkildə müdafiə etdi, Rusiyanın Ukraynada törətdiyi müharibə cinayətlərini gözdən qaçırdı və hətta qurban olan ölkəni təhrik etməkdə günahlandırdı. Suiqəsdlərə, seçki müdaxiləsinə və qanunsuz ilhaqlara cavabdeh olan bir diktatoru legitimləşdirərək, Trump ABŞ-nin qorumaq iddia etdiyi ədalət prinsiplərinə xəyanət etdi. Onun administrasiyasının beynəlxalq məhkəmələri tanımaması və NATO kimi qurumlara hücumları qlobal nizamı zəiflətdi və bütün dünyada zorbaları cəsarətləndirdi.
Amerikanın etibarlılığına ciddi zədə
Trumpın ABŞ-nin qlobal nüfuzuna vurduğu zərər bəlkə də düzəlməzdir. Artıq etibarlı tərəfdaş hesab edilməyən ABŞ, iqtisadi və siyasi cəhətdən dünya tərəfindən uzaqlaşdırılır. Bir vaxtlar Amerikanın liderliyinə güvənən ölkələr indi müstəqil ittifaqlar qurur, çünki ABŞ-nin öhdəliklərinə sadiq qalacağına inam qalmayıb. Bu eniş o qədər dərinə işləyib ki, gələcək administrasiyalar etibarı bərpa etməyə çalışsa belə, Trumpın xəyanətinin izləri nəsillər boyu davam edəcək.
Təcili tədbirlərə ehtiyac
Əgər ABŞ ictimaiyyəti ciddi addımlar atmazsa—Trumpı cinayətlərinə görə mühakimə etməzsə, beynəlxalq sazişlərə qoşulub onları gücləndirməz və humanitar dəyərlərə sadiqliyini təsdiq etməzsə—ölkə tam çöküş riski ilə üzləşə bilər. Dünya Amerikanın liderliyinə inamını itirib və köklü dəyişikliklər olmazsa, bu eniş daha da sürətlənəcək. ABŞ-nin qlobal üstünlük dövrünü, çox güman ki, bərpa etmək çox çətin olacaq və yalnız Trumpın fəlakətli hakimiyyətinin törətdiyi dağıntı ilə yad ediləcək. İndi sual budur ki, Amerika parçalanmış nüfuzunu xilas edə biləcəkmi, yoxsa tarixə Trumpın sərsəm idarəçiliyi nəticəsində bir Rusiya diktaturası kimi dövlətəmi çevriləcək?
Saleh Məmmədov
Professor
III Çarlz Azərbaycan prezidentinə məktub göndərib - MƏTN
Sabah güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
SABİQ NAZİRDƏN MÜSAHİBƏ: "Məktəb də, müəllim də hörmətdən düşüb" - "Niyə o müəllimdən imtahan götürürsünüz?”
İcra başçısı Təhsil Şöbəsinin keçmiş müdirinə vəzifə verdi - İH-yə kimlər gəldi, kimlər getdi?
Bakıda daha iki məktəb direktoru cəzalandırılıb
Prezident İlham Əliyev Macarıstanda - FOTOLAR
Telefon alverçisi mühüm dövlət qurumuna aparat rəhbəri təyin olundu
“Bakcell” süni intellekt təlimi təşkil etdi - FOTOLAR
Sumqayıtda müəssisədə partlayış: beş nəfər xəsarət alıb - Üçünün vəziyyəti ağırdır (YENİLƏNİB)
Daha üç qanun dəyişir
Un neçəyədir? - Açıqlama
Bakıda "GlobE Network"un altıncı plenar iclası... - İlham Əliyev müraciət edib (Yenilənib)
Müğənni rektorla Prezidentin köməkçisini "üz-göz" elədi: "Xeyirdimi Bostançı?" - Açıqlamalar
Zelenski sülhə "yaşıl işıq" yandırdı: "Məlumat alan kimi, ictimaiyyətə açıqlayacağıq - "Heç kim, heç bir sakin evini, torpağını təslim etməyəcək"
Xan Yunusun əhalisi yenidən köç edir - FOTO
Kəngərliyə daha 50 ailə köçürülüb
"Evdəki böyük qardaşlarına da demişəm ki, artıq evdə qorxmalı olduğumuz birisi var"
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Trampdan Putinlə görüş haqda açıqlama: "Müharibəyə son qoymaq üçün danışıqlara başlayacaq"
Baş nazir: "Bu ölkəyə "Eurovision"da qadağa qoyulmalıdır"
PUTİİNLƏ TRAMPIN 2 SAATDAN ÇOX ÇƏKƏN TELEFON DANIŞIĞI... - İlk açıqlama gəldi (Yenilənib)
Tramp bu ölkəyə güc tətbiq edə bilər - Ağ Evdən açıqlama
BAKIDA SENSASİYALI MƏHKƏMƏ PROSESİ: onlarla azərbaycanlını Fransa kəşfiyyatına təhvil verilib
ZAKİR HƏSƏNOV İSRAİLƏ NİYƏ GEDİB? - Görüş + Müzakirə (FOTOLAR)
Şirvan və Hacıqabulda qaz olmayacaq
“Avroviziya-2025”: Azərbaycanın İsrailə 12 xal verməsi... - TƏHLİL
Keçmiş nazirin ölkədən çıxışı məhdudlaşdırılıb - Vergi borcu var
Saleh Səmədovun oğlu da vəzifədən çıxarılıb - İcra başçısı əmr verdi
Məhkəmə-Hüquq Şurasının yubiley medalı təsis olunacaq
Bako Sahakyan günahını etiraf etdi - Məhkəmə prosesi
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
"Bakı Metropoliteni"ndə daha bir dəyişiklik - Rəis könüllü vəzifədən getdi, aparat rəhbəri isə...
Zahid Oruc: "Ortaq bir qiymət tarifi yoxdur"
Petrosyanın çıxışı məhkəmədə dinlədildi: "Bir məqamı da qeyd etməyə bilmərəm ki..."
Rəis vəzifədən çıxarılıb
Cəlilabadda polis əməliyyatı: iki nəfər tutulub
"Toplum TV"nin əməkdaşları hakim qarşısına çıxarıldı
Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətində müşavirə keçirilib