Heydər Əliyev Fondu Şəki Xan məscidi-qəbiristanlıq kompleksini bərpa edib
02-12-2022 [19:02]
Dekabrın 2-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, birinci xanım Mehriban Əliyeva və qızları Leyla Əliyeva Heydər Əliyev Fondu tərəfindən Şəki Xan məscidi kompleksində aparılmış bərpa işləri ilə tanış olublar.
Mia.az xəbər verir ki, Prezidentin köməkçisi Anar Ələkbərov dövlətimizin başçısı İlham Əliyevə, birinci xanım Mehriban Əliyevaya və Leyla Əliyevaya kompleksdə aparılmış bərpa işləri barədə məlumat verib.
Bildirilib ki, Şəki Xan məscidi kompleksi əsaslı bərpa işlərindən sonra istifadəyə verilib. Tarixi Şəki Xan məscidində bərpa işləri 2021-ci ilin may ayından etibarən Heydər Əliyev Fondu tərəfindən həyata keçirilib. Heydər Əliyev Fondu bərpa işləri ilə yanaşı, qazıntılar zamanı aşkar olunan və Şəki xanı nəslinə aid olduğu ehtimal edilən skelet nümunələri üzrə tədqiqatların aparılmasına da dəstək göstərib.
Qeyd edilib ki, məscid kompleksi ərazisindəki bərpa işləri Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə Memarlıq və İnşaat Universiteti tərəfindən hazırlanan layihə əsasında aparılıb. Ölkə əhəmiyyətli abidə siyahısında olan məscid xanlıqlar dövrünə (1745-1750-ci illər) aid edilir. Tarixi məlumatlara və üzərində qeyd edilən kitabələrə əsasən, məscid Hacı Məhəmmədhüseyn xan tərəfindən inşa olunub.
Məscidin yanında yerləşən qəbiristanlıqdakı əsas 13 qəbir xan nəslinin nümayəndələrinə aiddir. Qəbiristanlıqda yalnız xan nəslinin nümayəndələri dəfn olunduğundan “Xan qəbiristanlığı” adı verilib.
Diqqətə çatdırılıb ki, məscidin 21 metrlik minarəsi bişmiş kərpic və əhəng məhlulundan istifadə edilməklə inşa olunub. Burada eyvana qalxmaq üçün dairəvi pilləkən var. Məscidin ön fasadında olan tağvari eyvan isə məscidə xüsusi gözəllik verir. Məscidin bərpası layihəsi 1981-ci ildə hazırlansa da, sonrakı illərdə heç bir iş görülməyib.
Heydər Əliyev Fondu tərəfindən 2021-ci ildə başlanan bərpa işləri çərçivəsində əvvəl Şəki şəhərinin “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisində yerləşən Xan məscidi kompleksində 3D ölçmə işləri aparılıb. Bu işlər məscid kompleksinin ilkin görüntüsünün əldə edilməsi baxımından əhəmiyyətli olub. Ərazidə yerləşən tikililər - məscidin əsas binası və minarə, yardımçı tikililər, kompleks ərazisinin hasarı və orada yerləşən məzarlıq skan edilib, məscidin 3D modeli hazırlanıb. Məscid kompleksinin əldə olunan ilkin görüntüsü əsasında aparılan bərpa işləri zamanı iqlim təsirinə görə yararsız hala düşən kərpiclər yeniləri ilə əvəzlənib, yeri bişmiş kərpiclə yenidən döşənib. Minarədə olan kərpicləri eroziyadan mühafizə etmək üçün xüsusi materiallarla izolyasiya qatı yaradılıb. Eyni zamanda, məscidin ilkin tikintisi zamanı olan pəncərələr və Məhəmmədhüseyn xanın istifadə etdiyi qapı bərpa edilib. Memarların rəyi əsasında yerli memarlıq atributlarından olan şəbəkədən istifadə edilməklə pəncərələrdən ikisinin əvvəlki görüntüsü qaytarılıb.
Məscid tavanının fotosu olmadığından Dövlət Turizm Agentliyinin və layihəçilərin birgə qərarı əsasında Gödək minarə məscidi və Şəki Xan Sarayının tavanında olan şəbəkə quruluşunda yeni tavan yığılıb. Binanın daxili və xarici divarları 1961-ci ilin fotoları əsas götürülərək bərpa olunub.
Məlumat verilib ki, məscidin həyətindəki köhnə su hovuzunun əvəzinə yeni hovuz inşa olunub. Həyətdəki Xan çinarları və digər ağaclar ətrafında mühafizə zonası yaradılıb. Layihəyə uyğun olaraq məscid ərazisində xeyir-şər evi, dəstəmazxana, inzibati otaqlar tikilib. Məscidin qədim giriş darvazası və pilləkənləri, o cümlədən onun cənubunda yerləşən Xan qəbiristanlığındakı qəbir daşları bərpa edilib.
Məsciddə bərpa işləri çərçivəsində 2021-ci ilin iyun ayında mehrabın altı qazılarkən oradan böyük ölçülü sal daşlar aşkar edilmişdi. Bu səbəbdən həmin hissədə bərpa işləri dayandırılmış və Şəki arxeoloji ekspedisiyası tərəfindən yoxlamalar aparılmış, ekspedisiyanın tədqiqatı və qazıntı işləri nəticəsində həmin hissədə qəbir aşkar olunmuşdur. Qəbirdən 52 muncuq və tunc təsbeh başlığının tapılması dəfn olunanın yüksək dini və ya dövlət statuslu şəxs olması ehtimalını yaradırdı. Bu ehtimallar, eləcə də Salman Mümtazın əsərində Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştağın Xan məscidinin mehrabının altında dəfn edilməsinə dair məlumatın olması digər fərqli tədqiqatlarda da bu barədə olan məlumatlar əsas götürülməklə aşkarlanan tapıntılar üzrə yoxlamalar aparılmışdı. Mütəxəssislərə dəstək məqsədilə Heydər Əliyev Fondunun köməyi ilə aşkar olunan skeletdən nümunələr götürülüb, radiokarbon və genetik analizlər aparmaq üçün Böyük Britaniyanın Oksford Universitetinin laboratoriyasına göndərilib. Aşkar olunan skelet nümunələri və məscid ərazisindəki xan nəslinə aid digər qəbirlərdən götürülən nümunələr əsasında Böyük Britaniya ilə yanaşı, Avstriya, Estoniya və Türkiyədə də tədqiqatlar, genetik analizlər aparılıb. Laborator analizlərin nəticəsinə, eləcə də AMEA Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun elmi rəyinə əsasən, aşkar edilən qəbirin Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xana aid olduğu təsdiqlənib.
Məlumat verilib ki, məscid kompleksinin ərazisində Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə muzey də yaradılıb. Muzeydə Şəki xanlığı dövrünə aid fərqli eksponatlar, müxtəlif mənbələrdən toplanan maddi-mədəniyyət nümunələri təqdim olunur. Muzey əyani şəkildə Şəki xanlığının yaranmasının, formalaşmasının milli dövlətçilik tariximizdə xüsusi yerini nümayiş etdirir. İki mərtəbədən ibarət olan muzeyin birinci mərtəbəsində Şəki xanlığı dövrünə aid mis qablar, milli geyimlər, zərgərlik məmulatları, XVIII əsr Şəki tacirlərinin evlərini bəzəyən divar güzgüləri, Şəki adət-ənənəsi üzrə onların qarşısına qoyulan mücrülər, Şəkinin kəlağayı sənətinə aid nümunələr sərgilənir. Muzeyin birinci mərtəbəsində təqdim olunan elektron lövhədə Azərbaycan və ingilis dillərində Şəki xanlığının tarixi, siyasi, sosial-iqtisadi həyatı, mədəniyyəti və Şəki xanları barədə məlumatlar çatdırılır. İkinci mərtəbədə isə Şəki xalçası, müxtəlif xalçaçılıq ləvazimatları, Əbdüllətif Əfəndinin “Şəki xanlarının tarixi” kitabı və Şəki xanlığı dövrünə aid yazılı ədəbiyyatlar, şəbəkə nümunəsi, XVIII əsr Şəki xanlarının dövründə istifadə edilmiş sikkələr, XVIII-XIX əsrə aid silah nümunələri nümayiş olunur.
Muzeyin əsas hissələrindən biri ikinci mərtəbədəki xan otağıdır. Həmin otaq Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştağın bu binada ibadət etməsini, ədəbi məclislər təşkil etməsini, müxtəlif qəbullar həyata keçirməsini, şahmat oynamasını əyani şəkildə nümayiş etdirir. Bu hissədə Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştağın təşkil etdiyi ədəbi məclislərdə istifadə olunan ud musiqi aləti, Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xanın taxtının tarixi mənbələrdə olan təsvirləri əsasında 2014-2015-ci illərdə hazırlanmış replikası, Şəki Xan Sarayındakı miniatür təsvirlər əsasında hazırlanmış xanın geyimi təqdim olunur. Bununla yanaşı, xan otağını gözəl şahmat oyunu ilə hamını heyran edən Məhəmmədhüseyn xanın şahmat taxtası, onun daima oxuduğu “Qurani-Kərim” bəzəyir. Otaqda XVIII əsrdə istifadə olunmuş Şəki xanlığının bayrağı və Şəki xanı Səlim xanın döyüş bayrağı da nümayiş etdirilir. Xan otağında “Müştaq” təxəllüsü ilə şeirlər yazan və o dövrün məşhur şairləri ilə məktublaşan Məhəmmədhüseyn xanın yazı masası da təqdim olunur.
Dünya Çempionatına damğa vuran model yeni fotolarını yaydı: "Sürprizlərə hazır olun" - FOTOLAR
Mehriban Əliyeva Macarıstanın Baş nazirinin xanımı ilə görüşüb
General yüksək vəzifədən çıxarıldı, mərkəzə rəhbər göndərildi - Vilayət Eyvazovdan daha bir dəyişiklik
Prezident Macarıstanda: İlham Əliyevlə Katalin Novak təkbətək və geniş tərkibdə görüşdü, yeni sənədlər imzalandı - FOTOLAR
LAÇIN YOLUNDAKI AKSİYANIN 50-ci GÜNÜ: maşınlar sərbəst hərəkət edir, könüllülər isə "ekoloji terrora yox" deyir (Yenilənib)
21 yaşlı qadın polislə evli polis rəisinin "gizli eşq"i ikisinə də baha başa gəldi: sistemdən qovuldular - FOTOLAR
“Azərsu” ASC-də strukturunda dəyişikliyi olub, yeni departament, şöbə və bölmələr yaradılıb
Pakistanda məsciddə dəhşətli terror: 32 nəfər ölüb, 150-dən çox yaralanıb - Dağıntılar altında xeyli polis əməkdaşı da var (FOTO/Yenilənir)
İlham Əliyev Macarıstanın Baş naziri ilə məhdud və geniş tərkibdə görüşüb, birgə bəyanat veriblər - FOTOLAR (Yenilənir)
Dollar neçəyə olacaq? – Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
"Treblinka hadisələri bir daha olmayacaq” - İsrailin səfirindən İrana açıq xəbərdarlıq
Ordumuza məxsus silah və hərbi texnikalar "Qış təlimi - 2023”də nümayiş olunub - FOTOLAR
Allahşükür Paşazadə: “İranda 40 milyona yaxın azərbaycanlı fars rejiminin əlində əsirdir”
“PREZİDENT 7 İL MÜDDƏTƏ SEÇİLƏCƏK VƏ..." - "6-lı Masa" yeni seçki proqramını elan etdi, bunlar dəyişəcək (SİYAHI)
İrandakı səfirimiz: "Yaralanan şəxslərin vəziyyəti yaxşıdır"
Deputat: "İran bu hadisədən nəticə çıxarmalıdır" - "Tehranın Azərbaycana qarşı bu münasibəti onu göstərir ki..."
AFFA İntizam Komitəsi bəzi klubları cəzalandırıb - Səbəb
Bakı Regional İdarəsinin rəisi vəzifədən çıxarılıb - Nöqsanlara görə
Bakıda yağış, dağlıq ərazilərdə qar yağacaq - Sabahın hava proqnozu
"Heç bir türk dövlətini tək qoymayacağıq" - Ərdoğan Makrona "yalançı" dedi, Putinə isə....
Prezident İlham Əliyev Budapeştdə belə qarşılandı - FOTOLAR
Səbinə Əliyeva İrana məktub göndərib
Türkiyənin təhsil naziri Bakıda - FOTO
"Azəriqaz"ın rayon şöbələrində yoxlama başlayıb - Mirvari Qəhrəmanlı açıqladı, birlik faktı təsdiqlədi, amma nöqsanı "gizlətdi"
Nəsimi rayonunda səyyar qəbullar keçirilib - FOTOLAR
Salyanda evə basqın edən şəxs tutulub
İstanbulda Əkrəm İmamoğluna belə "ilişdilər" - FOTOLAR
Əl ağacı ilə gəzən 86 yaşlı keçmiş polisdən dəhşətli qətliam: "Arvadım dedi, məni elə öldür kİ..." - FOTO
İrana gecə hücumu: PUA mərkəzi niyə vuruldu? - ABŞ və İsrailin "İranı 3 günə işğal planı", yoxsa Blinkenin açıq siqnalı (VİDEO/FOTO)
Nəcməddin Ərbakanın oğlu Ərdoğana rəqib olacaq: "Prezident seçkisi ikinci tura qalacaq və mən..."
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Rəsmi Bakı: "İran tərəfinə etibarımız yoxdur" - Xələf Xələfov Təbrizdəki konsulluğumuzun təhlükəsizliyi barədə Tehrana mesaj verdi
Azərbaycanda koronavirusa yoluxma sayı açıqlandı
LAÇIN YOLUNDAKI AKSİYANIN 49-cu GÜNÜ: "ekoloji terrora yox" aksiyası fasiləsiz davam edir
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Rusiyanın Ukraynadakı itkiləri: 116 min əsgər, 63664 zirehli maşın, 293 qırıcı və...
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Naxçıvanda güclü zəlzələ olub
İsrail prezidenti İlham Əliyevə zəng etdi: "Səfirliyə terror aktını qınayırıq" - Prezident terrorçunu zərərsizləçdirən mühafizəçyə "qorxmaz " dedi
Prezident İlham Əliyevə İbrahim Rəisiyə belə dedi: "İstinataq şəffaf şəkildə aparılmalıdır"
Əsgər Məmmədov vəfat edib
LAÇIN YOLUNDAKI AKSİYANIN 48-ci GÜNÜ: etirazlar davam edir