20-09-2017 [10:31]
Məhəmməd Talıblı
Bu gün "Əsrin kontrakı”nın imzalanmasından 23 il keçir. Lakin bu kontraktın davamı olaraq 6 gün öncə növbəti bir saziş imzalandı.
Ölkə iqtisadiyyatını silkələyən böhran, xarici borcun artma dinamikası, növbəti devalvasiya həyacanı, beynəlxal maliyyə qurumlarının və dövlətlərin təzyiqləri fonunda növbəti bir kontaktın imzalanması bir çox suallara yol açır."Əsrin kontarkı”nın bitməsinə hələ 7 il qaldığı bir zamanda təntənəli formada hökumət özünün qalib ədası ilə (politologiyada buna "qalibin fiksasiyası” deyilir) bu addımını necə izah edir?Bu təsadüf idi, yoxsa kövrək vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına yardım edən cəhd? "Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) yataqlar blokunun işlənməsi üzrə Hasilatın Pay Bölgüsü sazişinin imzalanması üçün indiyə qədər hansı hazırlıqlar görülürdü ki, bunu surpriz gediş adlandırmaq mümkün olmasın? Sadəcə bu saziş bir gündə səbətlə göydən düşmədi!
Sazişin həm biri-biri ilə bağlılığı, eyni zamanda ziddiyyətə girən məqamların azlıq təşkil etmədiyini nəzərə alaraq iki istiqamətli bölgünün aparılması qənaətinə gəldim. Bu bəlkə də real vəziyyətin dəyərləndirilməsi üçün aydın təsəvvürlərin formalaşmasına yardımçı ola bilər.
Müsbət məqamlar:
- Rusiyanın siyasi orbitindən uzaqlaşmaq və enerji vektorunun Avropaya proyeksiyalanması; Rusiyanın enerji coğrafiyasına Azərbaycanın daxil edilməməsi, enerji müstəvisində ölkəmizə təsir kanalının zəifləməsi və Avropa ilə enerji savaşında Rusiyanın mövqeyindən uzaq durmaq cəhdi;
- Milli şirkətin kontaktda təmsilçisi olan SOCAR-ın payının qənaətbəxş səviyyədə olması; "Əsrin kontarktı”nda SOCAR-ın varisi ARDNŞ-in kontarkda payı 11,65% nəzərdə tutulmuşdusa, ikinci kontraktda Hasilatın Pay Bölgüsü sazişində isə SOCAR-ın payının 25%-ə qədər yüksəlməsi;
- Maliyyə"aclığı” keçirən Azərbaycan üçün kontrakt çərçivəsində 3,6 milyard dollarlıq bonusun əldə edilməsi; Kövrək iqtisadi şərait üçün bunun nə qədər böyük rəqəm olmasını izah etməyə ehtiyac yoxdur.İqtisadi geriləmənin aradan qaldırılması üçün uzun müddətdir ki, beynəlxalq maliyyə qurumlarından kredit ala bilməyən hökumət üçün bu vəsaitin az əhəmiyyətli olmaması;
- Digər investisiyaların öz arxasınca gətirmək gücününü olması; Neft sektoruna axacaq 40 milyardlıq investisiyanın digər sahələrə birbaşa və dolayı təsirləri olacaq ki, bu da bütövlükdə investisiya potensialının formalaşması və toplam investisiyanın artmasını təşviq edə bilməsi;
Mənfi məqamlar və gələcək təhlükələr:
- Müqavilə şərtlərinin açıq və detallı təsnifatının olmaması:Hətta mütəxəssislərin belə bu şərtlərdən tam məlumatlı olmaması, bir şirkətin kommersiya müqaviləsindən sanki çoxda fərqi olmadığı kimi ictimai müzakirələrin keçirilməməsi və kontraktın bütövlükdə sirr pərdəsinə bürünməsi;
- Mənfəət neftinin Azərbaycan üzrə payının azaldılması; Müqayisə üçün bildirək ki, "Əsrin kontraktı”nda Azərbaycanın mənfəət neftində 2008-ci ildən 4555 proporsiyası üzrə bölüşdürüldüyü, sonrakı illərdə Azərbaycanın payının 80% təşkil etdiyi halda, yeni imzalanan müqavilədə isə bu rəqəmin 75%-ə düşməsi;
- BP-nin iştirak payı üzrə dominantlığının ölkədə gələcək sosial narazılığın zərəsizləşdirilməsi fonundakı səhnəarxası rolunun artması; Nəzərə almaq lazımdır ki, kontark çərçivəsində 40 milyard dollarlıq investisiyanın ən böyük öhdəlik payını BP götürüb. Həmin investisiyanın 3 tikəsindən birini (35,78%) və ya 15 milyard dollara yaxınını BP maliyyələşdirəcək. Bu zaman böyük sərmayə payı olan BP-nin və onun təmsil etdiyi dövlətin Azərbaycandakı ictimai proseslərdə yalnız korporativ marağı, yoxsa demokratik dəyərlərə münasibətinin qeyri-müəyyən olması;
- "Əsrin kontarktı”nda səmt qazı Azərbaycana pulsuz verilirdi, bu kontrakda isə onunla bağlı heç bir razılaşmanın olmaması; Neftlə bərabər birgə hasil edilən kondensat qazı vaxtı ilə ölkəmizə havayı çatırdı. Bu ötən kontaktın şərtlərinə daxil edildiyi halda, növbəti sazişdə təxminən 3 milyard kubmetr həcmində olacaq səmt qazının taleyinin qeyri-müəyyən qalması;
- Kontaktın ratifikasiya olunması üçün parlament müzakirəsinin effektiv olmayacağı;Seçkili orqan olan parlament insitutunun formal təsisat səviyyəsinə qədər endirilməsi səbəbindən kontraktın orada ratifikasiya olunması zamanı ciddi sorğularının və qızğın müzakirə mühitinin olmaması;
- Siyasi müstəvidə dinamizmi azaldan və mübarizə ruhunun sındırılması üçün sosial-psixoloji zəminin hazırlanması; Kontaktın 2050-ci ilə qədər işləyəcəyini və ictimai rəydə sanki əbədi hakimiyyətin hökm sürəcəyi və dəyişiklik mesajının üstündən xəttə çəkən əhval-ruhiyyənin formalaşdırılması;
- Azərbaycan dövlətinin zəmanəti ilə SOCAR-ın xarici borclarının payının artması; Kontakt çərçivəsində 40 milyard dollarlıq sərmayənin 25 faizini və ya 10 milyard dollarını SOCAR maliyyələşdirməlidir. SOCAR-ın artan borcları fonunda (xarici öhdəlikləri, Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi çərçivəsində 42,6 milyard dollarlıq maliyyə payı və s.) bunun hansı nəticələrə gətirib çıxarmasının qeyri-müəyyənliyi və onun doğurduğu əsaslı narahatlıq;
- Neft şirkətləri vasitəsilə kontaktda təmsilçilik imkanı əldə edən demokratik dövlətləringələcəkdə demokratiya və azadlıq tələblərinə inamın azalması; Azərbaycan hökumətinəbeynəlxalq təzyiqlərin artdığı bir mərhələdə Böyük Britaniya, ABŞ və Norveç kimi demokratik dövlətlərinin neft şirkətlərinin təmsilçilərinin həmin kontarkda yer alması gələcəkdə demokratiya və azadlıqların təmin olunmasında nə qədər səmimi və israrlı olacağına inamın sarsılması; (oxşar mövqelər "Əsrin kontarkı” zamanı da səslənirdi)
- Neft müqaviləsinin nəticələrinə olan ictimai inamsızlıq və ona laqeyd münasibətin olması; "Əsrin kontarktı”ndan böyük gözləntilər özünü doğrultmadığı üçün (Qarabağın qaytarılmaması, azad bazarın yaradılmaması, neft gəlirlərinin doğurduğu təbəqələşmə, siyasi idarəetmədəki avtoritarizm meylləri və s.) ikinci kontarkacəmiyyətdə heç bir ümidverici münasibətin olmaması;
- Dağlıq Qarabağ probleminin həlli zəruri olacaq müharibə iradəsinin tormozlanması; "Əsrin kontaktı”ndan 23 il keçməsinə baxmayaraq bir kəndimiz belə işğaldan azad olmadı. Müharibənın bir addımlığına gəldiyimiz (02 aprel döyüşləri) zaman isə böyük güclərin sərt nəzərli baxışları ilə rastlaşan Azərbaycan hökuməti sabitlik maraqlarına görə sülh çağrışlarına məcbur edildi. Bu mənada kontaktın gələcək təhlükələrindən biri Dağlıq Qarabağ probleminin dalana dirənməsi, unudulması və bununla bizim barışmağa sövq edilmə təhlükəsinin olması;
- Qlobal Təşəbbüslərdən uzaqlaşmaq yolu tutan hökumətin gəlirlərin şəffaf xərclənməsinə dair təminat mexanizminin olmaması; Təbii ehtiyatlar sahəsində qlobal təşəbbüslərin artığı və həmin təşəbbüsdə iştirakın nə qədər vacib olduğu bir mərhələdə Azərbaycanın Mədən Sənayesində Şəffaflıq Təşəbbüsündən(MSŞT-EİTİ) çıxması bundan sonra bu konraktlardan əldə olunacaq gəlirlərin nə qədər şəffaf və hesabatlıq xərclənməsi istiqamətində dərin şübhələrin yaranması;
XİN başçısı: "Putin bu qüsuru gizlətməyə çalışır"
Roma Papası 12 qadın dustağın ayağını yudu və öpdü - FOTO
İsrail Dəməşqi yenidən vurub - Yaralılar var
İtaliya XİN başçısı İsrailə çağırış edib: "Rəfaha girməyin" - "İki dövlət modeli üçün çalışırıq"
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Ramazanın 19-cu günü: imsak və iftar vaxtları
"Hesab məlumatlarınızı tanımadığınız şəxslərlə paylaşmayın” - DİN sözçüsündən xəbərdqarlıq
Rəsul Bağırov BMT-nin rezident əlaqələndiricisi təyin olunub
Nazir daha bir xanıma yüksək vəzifə verdi - FOTO
Premyer Liqa: növbəti turun təyinatları bəlli olub
Ağdərədə qumbaraatan və pulemyot tapılıb
Türkiyə kubokunun təqvimi açıqlandı
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat edib
Daha bir sosial media fenomeni tutulub - Xanımı ilə birgə
Qəzzada yardım gözləyənlər bombalanıb: 6 nəfər ölüb, yaralılar var
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
SABİQ NAZİRİN OĞLU İSTİNTAQA İFADƏ VERDİ - 400 minlik iddia ilə bağlı sensasion məlumat yayıldı
BRÜSSELDƏ "ÜÇTƏRƏFLİ GÖRÜŞ": ABŞ-ın təşəbbüsü Cənubi Qafqazda gərginliyi artıracaq – TƏHLİL
"Kinematoqrafiya haqqında" qanunun yenilənməsi məqsədilə işçi qrupu yaradılıb - ARKA-dan açıqlama
“1961-ci il Paris qətliamı" ilə bağlı qərar qəbul edildi - 300 insanın tarixi haqqı tanınacaqmı?
Əli Əsədov peşə təhsili üzrə yeni qərar imzalayıb
Latviya XİN rəhbəri istefa verib
“Azneft”in keçmiş rəhbəri SOCAR-da yeni vəzifəyə təyin edildi
Şərqşünas alimin azərbaycanlıların soyqırımına dair məqaləsi Tehranda çap olunub - FOTOLAR
Vilayət Eyvazov 238 nəfərlə bağlı rəislərə tapşırıq verib, 34 qazi isə polisə işə götürülüb - VİDEO
Sergen Yalçın sevgi hekayəsi ilə yenidən gündəmə gəldi - FOTO
Bolqarıstanda hökumət 3-cü dəfə də qurula bilmədi - Ölkə növbədənkənar seçkiyə gedir
Qəzzada savaşın 174-cü günü: ölənlərin sayı 32552 nəfərə çatıb
PKK tərəfdarları hava limanında fransız məmurlara hücum çəkib - Türkiyəyə etap olunan şəxsə görə
Aparıcı bloggerlərin dələduzluğunu ifşa elədi: "Bunların gizli “smm” xidmətləri var..."
"Mənə deyir ki, "sən kimsən əəə" - Jurnalist "Azərişıq" ASC-nın rəhbərindən şikayətlənib
Emin Ağalarov: "Putinin qərarı əsas rəhbər tutulacaq" - "Bunun üçün 150 milyon dollar lazım olacaq"
Baş Prokurorluğun keçmiş mətbuat katibi vəfat edib
İngilislərin İstanbuldakı seçki ilə bağlı proqnozu: "Müxalifət çöküb, buna görə..."
Daha bir bankı əmlakları satışa çıxarıldı
Gimnastlarımız Qran-pri turnirinə qatılacaq
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Məktəblərə işə qəbul müsabiqəsi üzrə təkrar müsahibə keçiriləcək