20-09-2017 [10:31]
Məhəmməd Talıblı
Bu gün "Əsrin kontrakı”nın imzalanmasından 23 il keçir. Lakin bu kontraktın davamı olaraq 6 gün öncə növbəti bir saziş imzalandı.
Ölkə iqtisadiyyatını silkələyən böhran, xarici borcun artma dinamikası, növbəti devalvasiya həyacanı, beynəlxal maliyyə qurumlarının və dövlətlərin təzyiqləri fonunda növbəti bir kontaktın imzalanması bir çox suallara yol açır."Əsrin kontarkı”nın bitməsinə hələ 7 il qaldığı bir zamanda təntənəli formada hökumət özünün qalib ədası ilə (politologiyada buna "qalibin fiksasiyası” deyilir) bu addımını necə izah edir?Bu təsadüf idi, yoxsa kövrək vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına yardım edən cəhd? "Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) yataqlar blokunun işlənməsi üzrə Hasilatın Pay Bölgüsü sazişinin imzalanması üçün indiyə qədər hansı hazırlıqlar görülürdü ki, bunu surpriz gediş adlandırmaq mümkün olmasın? Sadəcə bu saziş bir gündə səbətlə göydən düşmədi!
Sazişin həm biri-biri ilə bağlılığı, eyni zamanda ziddiyyətə girən məqamların azlıq təşkil etmədiyini nəzərə alaraq iki istiqamətli bölgünün aparılması qənaətinə gəldim. Bu bəlkə də real vəziyyətin dəyərləndirilməsi üçün aydın təsəvvürlərin formalaşmasına yardımçı ola bilər.
Müsbət məqamlar:
- Rusiyanın siyasi orbitindən uzaqlaşmaq və enerji vektorunun Avropaya proyeksiyalanması; Rusiyanın enerji coğrafiyasına Azərbaycanın daxil edilməməsi, enerji müstəvisində ölkəmizə təsir kanalının zəifləməsi və Avropa ilə enerji savaşında Rusiyanın mövqeyindən uzaq durmaq cəhdi;
- Milli şirkətin kontaktda təmsilçisi olan SOCAR-ın payının qənaətbəxş səviyyədə olması; "Əsrin kontarktı”nda SOCAR-ın varisi ARDNŞ-in kontarkda payı 11,65% nəzərdə tutulmuşdusa, ikinci kontraktda Hasilatın Pay Bölgüsü sazişində isə SOCAR-ın payının 25%-ə qədər yüksəlməsi;
- Maliyyə"aclığı” keçirən Azərbaycan üçün kontrakt çərçivəsində 3,6 milyard dollarlıq bonusun əldə edilməsi; Kövrək iqtisadi şərait üçün bunun nə qədər böyük rəqəm olmasını izah etməyə ehtiyac yoxdur.İqtisadi geriləmənin aradan qaldırılması üçün uzun müddətdir ki, beynəlxalq maliyyə qurumlarından kredit ala bilməyən hökumət üçün bu vəsaitin az əhəmiyyətli olmaması;
- Digər investisiyaların öz arxasınca gətirmək gücününü olması; Neft sektoruna axacaq 40 milyardlıq investisiyanın digər sahələrə birbaşa və dolayı təsirləri olacaq ki, bu da bütövlükdə investisiya potensialının formalaşması və toplam investisiyanın artmasını təşviq edə bilməsi;
Mənfi məqamlar və gələcək təhlükələr:
- Müqavilə şərtlərinin açıq və detallı təsnifatının olmaması:Hətta mütəxəssislərin belə bu şərtlərdən tam məlumatlı olmaması, bir şirkətin kommersiya müqaviləsindən sanki çoxda fərqi olmadığı kimi ictimai müzakirələrin keçirilməməsi və kontraktın bütövlükdə sirr pərdəsinə bürünməsi;
- Mənfəət neftinin Azərbaycan üzrə payının azaldılması; Müqayisə üçün bildirək ki, "Əsrin kontraktı”nda Azərbaycanın mənfəət neftində 2008-ci ildən 4555 proporsiyası üzrə bölüşdürüldüyü, sonrakı illərdə Azərbaycanın payının 80% təşkil etdiyi halda, yeni imzalanan müqavilədə isə bu rəqəmin 75%-ə düşməsi;
- BP-nin iştirak payı üzrə dominantlığının ölkədə gələcək sosial narazılığın zərəsizləşdirilməsi fonundakı səhnəarxası rolunun artması; Nəzərə almaq lazımdır ki, kontark çərçivəsində 40 milyard dollarlıq investisiyanın ən böyük öhdəlik payını BP götürüb. Həmin investisiyanın 3 tikəsindən birini (35,78%) və ya 15 milyard dollara yaxınını BP maliyyələşdirəcək. Bu zaman böyük sərmayə payı olan BP-nin və onun təmsil etdiyi dövlətin Azərbaycandakı ictimai proseslərdə yalnız korporativ marağı, yoxsa demokratik dəyərlərə münasibətinin qeyri-müəyyən olması;
- "Əsrin kontarktı”nda səmt qazı Azərbaycana pulsuz verilirdi, bu kontrakda isə onunla bağlı heç bir razılaşmanın olmaması; Neftlə bərabər birgə hasil edilən kondensat qazı vaxtı ilə ölkəmizə havayı çatırdı. Bu ötən kontaktın şərtlərinə daxil edildiyi halda, növbəti sazişdə təxminən 3 milyard kubmetr həcmində olacaq səmt qazının taleyinin qeyri-müəyyən qalması;
- Kontaktın ratifikasiya olunması üçün parlament müzakirəsinin effektiv olmayacağı;Seçkili orqan olan parlament insitutunun formal təsisat səviyyəsinə qədər endirilməsi səbəbindən kontraktın orada ratifikasiya olunması zamanı ciddi sorğularının və qızğın müzakirə mühitinin olmaması;
- Siyasi müstəvidə dinamizmi azaldan və mübarizə ruhunun sındırılması üçün sosial-psixoloji zəminin hazırlanması; Kontaktın 2050-ci ilə qədər işləyəcəyini və ictimai rəydə sanki əbədi hakimiyyətin hökm sürəcəyi və dəyişiklik mesajının üstündən xəttə çəkən əhval-ruhiyyənin formalaşdırılması;
- Azərbaycan dövlətinin zəmanəti ilə SOCAR-ın xarici borclarının payının artması; Kontakt çərçivəsində 40 milyard dollarlıq sərmayənin 25 faizini və ya 10 milyard dollarını SOCAR maliyyələşdirməlidir. SOCAR-ın artan borcları fonunda (xarici öhdəlikləri, Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi çərçivəsində 42,6 milyard dollarlıq maliyyə payı və s.) bunun hansı nəticələrə gətirib çıxarmasının qeyri-müəyyənliyi və onun doğurduğu əsaslı narahatlıq;
- Neft şirkətləri vasitəsilə kontaktda təmsilçilik imkanı əldə edən demokratik dövlətləringələcəkdə demokratiya və azadlıq tələblərinə inamın azalması; Azərbaycan hökumətinəbeynəlxalq təzyiqlərin artdığı bir mərhələdə Böyük Britaniya, ABŞ və Norveç kimi demokratik dövlətlərinin neft şirkətlərinin təmsilçilərinin həmin kontarkda yer alması gələcəkdə demokratiya və azadlıqların təmin olunmasında nə qədər səmimi və israrlı olacağına inamın sarsılması; (oxşar mövqelər "Əsrin kontarkı” zamanı da səslənirdi)
- Neft müqaviləsinin nəticələrinə olan ictimai inamsızlıq və ona laqeyd münasibətin olması; "Əsrin kontarktı”ndan böyük gözləntilər özünü doğrultmadığı üçün (Qarabağın qaytarılmaması, azad bazarın yaradılmaması, neft gəlirlərinin doğurduğu təbəqələşmə, siyasi idarəetmədəki avtoritarizm meylləri və s.) ikinci kontarkacəmiyyətdə heç bir ümidverici münasibətin olmaması;
- Dağlıq Qarabağ probleminin həlli zəruri olacaq müharibə iradəsinin tormozlanması; "Əsrin kontaktı”ndan 23 il keçməsinə baxmayaraq bir kəndimiz belə işğaldan azad olmadı. Müharibənın bir addımlığına gəldiyimiz (02 aprel döyüşləri) zaman isə böyük güclərin sərt nəzərli baxışları ilə rastlaşan Azərbaycan hökuməti sabitlik maraqlarına görə sülh çağrışlarına məcbur edildi. Bu mənada kontaktın gələcək təhlükələrindən biri Dağlıq Qarabağ probleminin dalana dirənməsi, unudulması və bununla bizim barışmağa sövq edilmə təhlükəsinin olması;
- Qlobal Təşəbbüslərdən uzaqlaşmaq yolu tutan hökumətin gəlirlərin şəffaf xərclənməsinə dair təminat mexanizminin olmaması; Təbii ehtiyatlar sahəsində qlobal təşəbbüslərin artığı və həmin təşəbbüsdə iştirakın nə qədər vacib olduğu bir mərhələdə Azərbaycanın Mədən Sənayesində Şəffaflıq Təşəbbüsündən(MSŞT-EİTİ) çıxması bundan sonra bu konraktlardan əldə olunacaq gəlirlərin nə qədər şəffaf və hesabatlıq xərclənməsi istiqamətində dərin şübhələrin yaranması;
İran İsrailə cavab zərbəsi endirəcək? - ABŞ-ın İsraildəki səfirliyi vətəndaşlarına xəbərdarlıq edib
Əfqan mədənçi böyrəyə görə yandırılıb?
"Olimpiakos"un baş məşqçisi: "Topu "Fənərbağça"ya verib, onları yorduq" - İsmayıl Kartal isə üzr istəyib
Xankəndidə yenidən silah-sursat aşkarlanıb
Azərbaycan nefti kəskin ucuzlaşıb
Brazilyada dünyanı heyrətə salan hadisə: ölən əmisini banka gətirib adına kredit götürməyə çalışan qadın tutulub - FOTO
Sumqayıtda dəhşətli hadisə: oğul ata və anasını öldürüb
İSRAİL İRANI YENİDƏN VURUB: niyə İsfahan hədəf alınıb? - Açıqlamalar
Almaniyada şok olay: Rusiyaya casusluq ittihamı ilə iki nəfər həbs olunub - Kanslerdən açıqlama
"Beşiktaş" holland məşqçi ilə anlaşdı - İddia
Konfrans liqası: hansı komandalar yarımfinala yüksəldi?
Keniyada matəm elan edilib - Baş Qərargah rəisi və yüksək rütbəli hərbçilər qəzada həlak olub
Almaniya kansleri: "Türkiyə şübhəsiz ki, mühüm strateji tərəfdaşdır"
Bayden: "Əmimi adamyeyənlər yeyib..."
Konfrans Liqası: "Aston Villa" penaltilərlə yarımfinala çıxıb
Zəhərli qələmlər, spreylər: Şimali Koreya dünyanı silkələyən viruslar yaradıb - "Nüvə silahından da təhlükəlidirlər"
Daha bir ölkə fransız diplomatlarını qovdu: "48 saata çıxın!"
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Türkiyədə güclü zəlzələ olub
Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradılıb - Direktor təyinatı olub
Somalidə “Əş-Şəbab”a qarşı əməliyyat: təşkilatın 10 üzvü öldürülüb
Azercell ADA-nın Karyera Hazırlığı Həftəsində iştirak edir - FOTOLAR
Kəmaləddin Heydərovun daha bir şirkəti məhkəməyə verilib
Hacıqabulda qatar qadını vurub
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Baş prokuror Çinə səfər edib
Nazir direktoru vəzifədən azad edib
Ramana qəsəbəsində 2 nəfər dəm qazından zəhərlənərək ölüb
Daha iki bankın əmlakları satışa çıxarılıb
Qubad İbadoğlunun cinayət işi yekunlaşıb
İcra başçısını söyən şəxsə 5 sutka verildi
Röya: "Ərə gedirəm, sevdimsə..." - VİDEO
Bakıda marketdən 8000 manatlıq spirtli içki oğurlanıb
Rəsmi Moskvadan azərbaycanlıların Ermənistandakı yurdlarına dönmələri barədə - Açıqlama
Zelenski Qərb liderlərinə "incik mesaj" verdi: "İsrailin səmasını qoruduğunuz kimi..."
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzinin fəaliyyəti dayandırılır - Türkiyə MN açıqladı
Azercell “GSMA M360 EURASIA” tədbirinə ev sahibliyi edəcək
Azərbaycan futbolu və ya mərc oyunlarında fırıldaq şübhəsi
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması başlayır