26-10-2016 [19:33]
Türkiyənin mərhuum prezidenti Turgut Özalla ABŞ prezidenti ata Corc Buş 1990-cı ildə Mosul və Kərküklə bağlı nələr danışmışdı?
Bağlı qapılar arxasında keçirilən görüşün detalları barədə "Yeni Şafak” qəzetinin yazarı Tamer Korkmaz yazıb.
Həmin yazını təqdim edirik.
"1990-cı il sentyabrın 25-də Səddam Hüseynin prezidenti olduğu İraqın Küveytə girməsindən 54 gün keçmişdi. Həmin dövrün Türkiyə prezidenti Turqut Özal Ağ Evdə ABŞ prezidenti Corc Buşla görüşə xarici işlər naziri Əli Bozeri aparmamışdı. Ona güvənmirdi.
Corc Buş Özaldan Səddama şimaldan təzyiq göstərilməsini, Yaxın Şərq və islam dünyasındakı ölkələri razı salmaq üçün ABŞ-a yardım etməsini, kürdlərin mühafizə altına alınmasını istəyirdi.
Turqut Özal ABŞ prezidentinin bu istəklərini dinlədikdən sonra Buşdan İraqda nə axtardıqlarını soruşub: "ABŞ-ın İraqa müdaxiləsi yalnız Səddamın iqtidardan endirilməsinə hesablanıb, yoxsa başqa niyyətlər var?”.
Ata Corc Buş dəqiq bir cavab vermir.
Turqut Özal bildirir ki, İraqın işğalı Yaxın Şərqdəki vəziyyəti gərginləşdirəcək: "Bu vəziyyət bizə də, Yaxın Şərqdəki ölkələrə də çox böyük zərər verər”.
Mosul və Kərkük üçün tarixi tələb
Türkiyə prezidenti bundan dərhal sonra tarixi bir tələbdə çıxış edir: "Qarşıya çıxa biləcək bütün problemlərin aradan qaldırılması, Şimali İraqda kürdlərin təhlükəsizliyi, PKK terrorunun ləğvi üçün Kərkük və Mosula qədər olan bölgə türk əsgərinin nəzarətinə verilməlidir!”.
Buş Özalın bu tələbi qarşısında çaşıb qalır, nə deyəcəyini bilmir. Yalnız "qərargahlarımla görüşüb sizə cavab verəcəyəm” deməklə kifayətlənir.
Özal isə çıxışını davam etdirir: "Sizin hansı niyyətlərlə İraqa girəcəyinizi bilməyimiz mümkün deyil. Ancaq Körfəz ölkələri və İraqdan böyük iqtisadi qazancınızın olacağı dəqiqdir. Türkiyənin isə bu bölgədə əsrlərdən gələn haqları var. Əgər bir əməliyyat olacaqsa və biz buna dəstək verəcəyiksə, o halda bütün zərərlərimizi kompensasiya etməyiniz lazımdır!”.
Ata Buş isə Özala heç narahat olmamağı məsləhət görür: "Türkiyə İraq planımızdan maksimum ölçüdə qazanclı çıxacaq. Mənə güvənə bilərsiniz”.
Mosul və Kərkük üçün əməliyyat planı hazırlandı
ABŞ-dan qayıdan Özal Türkiyə ordusunun Kərkük və Mosula girməsini nəzərdə tutan əməliyyat planı üzərində işə başlayır. Həmin günlərdə ANAP-dan (Ana Vətən Partiyası) olan millət vəkili Göksel Kalaycıoğluna zəng edən prezident ondan Lozanna konfransındakı Mosul protokollarını gətirməsini xahiş edib.
Çankaya Köşkündə Turqut Özalla görüşən millət vəkili "Xeyr ola, Mosulamı giririk?” deyə soruşur.
Prezident şəhadət barmağını dodağına apararaq çantasında Mosul protokolları ilə dayanan Göksel Kalaycıoğluna "Sus” deyir.
Turqut Özal Mosul protokollarını hansı təşkilatdan istəsə, əlbəttə ki, ala bilərdi. Amma o, protokolları etibar etdiyi bir şəxsdən istəmişdi.
Mosul və Kərküklə əlaqədar işlərini tamamlayan Özal ilk zərbəni Milli Təhlükəsizlik Təşkilatının toplantısında aldı. Başda Baş Qərargah rəisi olmaqla, dövlətin müəyyən təşkilatları Özalın planına qarşı çıxırlar. Qeyri-hökumət təşkilatları da plana qarşı çıxır. Prezidentə sanki müharibə elan edilmişdi.
Süleyman Dəmirəl bu əleyhdarlığın bayraqdarı idi. Ordu, ANAP və müxalifət partiyaları "Şimali İraqı 80 il əvvəl tərk etdik, artıq orada nə işimiz var?” deyirdilər.
1990-cı il dekabrın 3-də Turqut Özala qarşı çıxan Baş Qərargah başçısı Nəcib Torumtay istefa verir. Özalın istefaya cavabı isə "komandan masada deyil, döyüşdə olar” şəklində olur.
"Türkiyədəki Amerika” anlamına gələn "Üst Quruluş” Özalın Mosul və Kərkük planını boşa çıxarmışdı. Özala qarşı müqavimət ssenarisi isə Vaşinqtonda yazılmışdı. Ağ Ev Turqut Özalın Şimali İraq planına qarşı idi. Özalın səhvi isə Buşun sözlərinə güvənməsi idi.
Özal bu yoldakı mübarizəsini "həyatı” ilə ödədi: 1991-ci il yanvarın 17-dəki I Körfəz döyüşündən iki il üç ay sonra zəhərlənərək öldürüldü".
Publika.az
“GSMA M360 Eurasia 2024” konfransında ən son rəqəmsal tendensiyalar müzakirə ediləcək
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Şolts: "Bakıda noyabrda keçiriləcək COP29 da uğurlu olacaq"
XİN sözçüsündən Avropa Parlamentinin qətnaməsinə reaksiya: "Bu, açıq siyasi sifarişindən başqa bir şey deyil"
Sensasion olay: partiya fəalı şantaj üçün özünü yerə atdı və... - Ancaq telefon çəkilişi iyrənc niyyəti deşifrə edib (VİDEO, FOTOLAR)
Şirvanda əməliyyat: saxlanılanlar var - FOTO
Nəsimi rayonunda akademik Zərifə Əliyevaya həsr olunmuş adlı tədbir keçirilib - FOTOLAR
İLHAM ƏLİYEV BERLİNDƏ TƏDBİRDƏ - FOTOLAR (Yenilənib)
“Neftçi”nin şikayətinə "yox" deyildi
Kılıçdaroğlu CHP sədrinə "təpindi": "Sarayla müzakirə deyil, mübarizə apararlar" - "Ərdoğanın qərarlarına ortaq olma"
MOSSAD HƏMAS LİDERLƏRİNİ ÖLDÜRMƏLİ, QƏZZA İSƏ YOX EDİLMƏLİDİR" - İsrailli nazir hökumətə səsləndi
Azərbaycan hökuməti Qorxmaz İbrahimliyə cərimə ödəyəcək - Qərar
"Yeni Klinika"da müəmma: mühafizə rəisi tutulub - Baş direktorun qohumu nədə ittiham olunur?
Nazir, komitə sədri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)
Zəlimxan Məmmədlinin Gürcüstana giriş qadağası ləğv olundu: "İlham Əliyevə yurd həsrətimə son qoyduğu üçün..."
Azərbaycan nefti ucuzlaşıb
"Qəssam tuqayları": "İsrailin nəzarət postunu vurduq" - Bölgənin böyük hissəsində internet və rabitə yenə kəsilib
Türkiyə super liqası: ilk 5-lik və 1-ci liqaya yuvarlanacaq komandalar.. - Proqnoz verildi
"Qalatasaray"ın qapçısı yığma komanda ilə vidalaşdı
Füzuliyə daha 39 ailədən ibarət 140 nəfər köçürülüb
TRT 1-də yayımlanan serialın arxa planında rüsvayçılıq: 21 yaşlı saç ustasını zorlamaq istəyiblər
İsveç Latviyaya qoşun göndərəcək - Baş nazirdən açıqlama
ABŞ Suriyadakı bazalarını gücləndirir - 40 zirehli maşınla əlavə canlı qüvvə göndərilib
Rəsmi Moskvadan Baydenin gizli qərarına reaksiya: "Bu, Ukrayna üçün daha çox problem yaradacaq”
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Keçmiş klub prezidenti həbs edilib
Aprel çağırışı yekunlaşır - Xidmətdən açıqlama (FOTO)
Prezidentin köməkçiləri, şöbə müdirləri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
"Bakcell" ilə innovasiya dövrü başlayır - Açıqlama (FOTOLAR)
Xankəndidə yenə silah-sursat tapılıb
DSMF sədri də vəzifədən çıxarıldı
Energetika Nazirliyində Macarıstan XİN başçısı ilə görüş olub
Elnur Əliyev: "Azərbaycan inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyub"
AĞACLARI KƏSİR, SONRA TİKİNTİ APARIRLAR: Yaşıllaşdırma idarəsi isə... - Bakıda daha bir yaşıl soyqırıma nazirlikdən gecikmiş reaksiya (FOTOLAR)
Qırğızıstan Prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə edilib - FOTO
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Buraxılış imtahanlarında ən yüksək nəticənı hansı rayonların şagirdləri göstərib? - DETALLAR
Qırğızıstan Prezidentinin Azərbaycana dövlət səfəri başa çatıb